Μία de facto διχοτόμηση της Λωρίδας της Γάζας σε μία περιοχή υπό τον έλεγχο του Ισραήλ και μία άλλη υπό τον έλεγχο της Χαμάς φαίνεται όλο και πιο πιθανή, σύμφωνα με πολλές πηγές, καθώς οι προσπάθειες προώθησης του σχεδίου του Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου σταδιακά βαλτώνουν.

Εξι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που γνωρίζουν τις προσπάθειες για την υλοποίηση της επόμενης φάσης του σχεδίου δήλωσαν στο Reuters ότι η διαδικασία έχει καθυστερήσει και φαίνεται πιθανό πως η ανοικοδόμηση θα περιοριστεί στην περιοχή που ελέγχεται από το Ισραήλ. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πολυετή διατήρηση της εδαφικής διχοτόμησης.

Με βάση την πρώτη φάση του σχεδίου Τραμπ, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή στις 10 Οκτωβρίου, οι ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις ελέγχουν το 53% του εδάφους του παλαιστινιακού θυλάκου. Σε αυτό περιλαμβάνεται μεγάλο μέρος καλλιεργήσιμης γης, η Ράφα στον νότιο τομέα, τμήματα της πόλης της Γάζας και άλλες αστικές ζώνες.

Σχεδόν το σύνολο των δύο εκατομμυρίων κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας είναι στοιβαγμένα σε καταυλισμούς και ερειπωμένες πόλεις στον υπόλοιπο θύλακο, που βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Χαμάς.

Η κατόπτευση που έκανε το Reuters με τη βοήθεια drones πριν από λίγες ημέρες δείχνει βιβλική καταστροφή στην πόλη της Γάζας μετά από τους πολύμηνους βομβαρδισμούς του Ισραήλ, πριν από την εφαρμογή της ανακωχής.

Η επόμενη φάση του σχεδίου προβλέπει την περαιτέρω αναδίπλωση των ισραηλινών στρατιωτικών δυνάμεων πέραν την κίτρινης γραμμής που ορίζει το σχέδιο Τραμπ, μαζί με τη συγκρότηση μεταβατικής διοίκησης που θα αναλάβει τη διακυβέρνηση της Γάζας, την ανάπτυξη πολυεθνούς δύναμης στην οποία ο ισραηλινός στρατός θα παραδώσει την ασφάλεια, τον αφοπλισμό της Χαμάς και την έναρξη της ανοικοδόμησης.

Ομως το σχέδιο Τραμπ δεν προβλέπει χρονοδιάγραμμα ούτε μηχανισμούς εφαρμογής του. Παράλληλα, η Χαμάς αρνείται να αφοπλισθεί, το Ισραήλ απορρίπτει οποιαδήποτε συμμετοχή της Παλαιστινιακής Αρχής στη διακυβέρνηση του θυλάκου και αβεβαιότητα κυριαρχεί ως προς τη συγκρότηση της πολυεθνούς δύναμης.

«Ακόμη επεξεργαζόμαστε ιδέες», δήλωσε ο Ιορδανός υπουργός Εξωτερικών Αϊμάν Σαφάντι στη διάσκεψη ασφαλείας της Μανάμα. «Ολοι θέλουν να τελειώσει ο πόλεμος, όλοι μας εδώ θέλουμε την ίδια έκβαση. Το ζήτημα είναι πώς θα υλοποιηθεί».

De facto σύνορο

Χωρίς σημαντική ώθηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την άρση του αδιεξόδου, η κίτρινη γραμμή μοιάζει έτοιμη να εξελιχθεί στο de facto σύνορο που θα διαιρεί επ’ αόριστον τη Γάζα, σύμφωνα με 18 πηγές, ανάμεσά τους οι έξι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και ένας πρώην αξιωματούχος των ΗΠΑ που γνωρίζουν την εξέλιξη των συνομιλιών.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν συντάξει κείμενο απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που θα ορίζει θητεία δύο ετών στην πολυεθνική στρατιωτική δύναμη και τη μεταβατική διοίκηση. Αλλά δέκα διπλωμάτες δήλωσαν ότι οι κυβερνήσεις παραμένουν διστακτικές στην ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων. Ευρωπαϊκές και αραβικές χώρες κυρίως δεν είναι πιθανό να συμμετάσχουν αν οι ευθύνες επεκτείνονται πέραν της διατήρησης της ειρήνης και φθάνουν μέχρι απ’ ευθείας σύγκρουση με τη Χαμάς και άλλες παλαιστινιακές οργανώσεις, δήλωσαν οι πηγές.

Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς και ο γαμπρός του Ντόναλντ Τραμπ, ο Τζάρεντ Κούσνερ, δήλωσαν τον περασμένο μήνα ότι οι πόροι για την ανοικοδόμηση θα αρχίσουν να ρέουν σύντομα προς την περιοχή που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Ισραήλ, ακόμη και αν δεν υλοποιηθεί η επόμενη φάση του σχεδίου. Η κεντρική ιδέα συνίσταται στη δημιουργία μοντέλων περιοχών όπου θα μπορούν να ζουν κάτοικοι της Γάζας.

Τέτοιες προτάσεις, προερχόμενες από τις ΗΠΑ αφήνουν να εννοηθεί ότι ο κατακερματισμός του τοπίου εξελίσσεται σε κάτι πολύ πιο μακροπρόθεσμο, δήλωσε ο Μάικλ Ουαχίντ, διευθυντής του προγράμματος για τις ΗΠΑ του think-tank International Crisis Group.

Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε ότι, παρά το γεγονός ότι έχει γίνει «φοβερή πρόοδος» στην προώθηση του σχεδίου Τραμπ, υπάρχει πολλή δουλειά για να γίνει, αλλά δεν απάντησε σε ερωτήσεις σχετικά με το αν η ανοικοδόμηση θα περιορισθεί στη ζώνη που τελεί υπό ισραηλινό έλεγχο.

Ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου έχει δηλώσει ότι το Ισραήλ δεν έχει πρόθεση να ανακαταλάβει ούτε να κυβερνήσει τη Γάζα, ακόμη και αν οι ακροδεξιοί υπουργοί της κυβέρνησής ζητούν την επανεγκατάσταση των εβραϊκών οικισμών που διαλύθηκαν το 2005 επί της πρωθυπουργίας του Αριέλ Σαρόν.

Ο ισραηλινός στρατός έχει επίσης αντιταχθεί σε αιτήματα για μόνιμη κατοχή της Λωρίδας της Γάζας ή ευθεία επιτήρηση των πολιτών της Γάζας. Ο Νετανιάχου έχει ταχθεί υπέρ της διατήρησης ουδέτερης ζώνης εντός της Λωρίδας της Γάζας, κατά μήκος των συνόρων, για να αποκλεισθεί τυχόν επανάληψη της επίθεσης της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 που πυροδότησε τον πόλεμο στη Γάζα.

Κίτρινα τσιμεντένια μπλοκ

Οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν τοποθετήσει κίτρινα τσιμεντένια μπλοκ για να ορίσουν τη γραμμή της αναδίπλωσης και κατασκευάζουν υποδομές εντός της ζώνης που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του ισραηλινού στρατού. Στην πόλη της Γάζας, ο ισραηλινός στρατός οργάνωσε επίσκεψη δημοσιογράφων σε οχυρωμένη θέση που κατασκευάσθηκε μετά την εφαρμογή της εκεχειρίας.

Εκεί, όπως δείχνουν δορυφορικές εικόνες, εκσκαφείς έχουν συγκεντρώσει το χώμα και τα ερείπια έτσι ώστε να σχηματισθούν ψηλά αναχώματα προστασίας για τους στρατιώτες. Ο ελεύθερος χώρος έχει ασφαλτοστρωθεί.

Ο εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού Ναντάβ Σοσάνι δήλωσε ότι οι στρατιώτες βρίσκονται εκεί για να εμποδίσουν ενόπλους να περάσουν εντός της υπό ισραηλινό έλεγχο ζώνης και πρόσθεσε ότι θα υπάρξει ισραηλινή αναδίπλωση όταν η Χαμάς εκπληρώσει τους όρους της συμφωνίας, ανάμεσά τους και τον αφοπλισμό της και όταν θα υπάρχει διεθνής δύναμη ασφαλείας στην περιοχή.

«Μόλις η Χαμάς τηρήσει τους όρους της συμφωνίας που της αναλογούν, είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε», δήλωσε ο Σοσάνι. Ισραηλινός κυβερνητικός αξιωματούχος, που απάντησε σε γραπτές ερωτήσεις στο ρεπορτάζ αυτό, δήλωσε ότι το Ισραήλ τηρεί τη συμφωνία και κατηγόρησε τη Χαμάς για την καθυστέρηση.

Η Χαμάς έχει απελευθερώσει τους τελευταίους 20 εν ζωή ομήρους που κρατούσε στη Γάζα και έχει παραδώσει τα λείψανα 24 νεκρών ομήρων στο πλαίσιο του πρώτου σταδίου του σχεδίου. Τα λείψανα τεσσάρων ακόμη ομήρων παραμένουν στη Γάζα.

Στις παλαιστινιακές περιοχές της πόλης της Γάζας, η Χαμάς έχει ενισχύσει τη θέση της τις τελευταίες εβδομάδες σκοτώνοντας αντιπάλους. Εχει αναπτύξει αστυνομία που προσφέρει υπηρεσίες ασφαλείας και υπαλλήλους που φρουρούν τις προμήθειες τροφίμων και ανοίγουν με εκσκαφείς δρόμους μέσα από τα ερείπια, σύμφωνα με το βίντεο του Reuters.

«Πρέπει πραγματικά να πληρώσουμε το κενό ασφαλείας στο εσωτερικό της Γάζας», δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ κατά τη διάρκεια των εργασιών της διάσκεψης της Μανάμα, ζητώντας επιτάχυνση των διαδικασιών και προειδοποιώντας ότι η επαναδραστηριοποίηση της Χαμάς θα οδηγήσει σε νέες ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα.

Ο Χάζεμ Κάσεμ, εκπρόσωπος της Χαμάς στην πόλη της Γάζας, δήλωσε ότι η οργάνωση είναι έτοιμη να μεταβιβάσει την εξουσία σε παλαιστινιακή τεχνοκρατική ομάδα διακυβέρνησης ώστε να γίνει δυνατή η έναρξη της ανοικοδόμησης.

«Ολες οι περιοχές της Γάζας αξίζουν ισότιμη ανοικοδόμηση», τόνισε.

Μία υπό συζήτησιν ιδέα, σύμφωνα με δύο Ευρωπαίους αξιωματούχους και έναν δυτικό διπλωμάτη, είναι αν η Χαμάς θα μπορούσε να αποξηλώσει/αποσύρει τα όπλα υπό διεθνή εποπτεία αντί να τα παραδώσει στο Ισραήλ ή σε άλλη ξένη δύναμη.

Ευρωπαϊκές και αραβικές χώρες θέλουν η Παλαιστινιακή Αρχή και η αστυνομία της να επιστρέψουν στη Γάζα μαζί με την πολυεθνή δύναμη και να αναλάβουν την εξουσία από τη Χαμάς. Χιλιάδες στελέχη της Παλαιστινιακής Αρχής εκπαιδευμένα στην Αίγυπτο και την Ιορδανία είναι έτοιμα να αναπτυχθούν στη Γάζα, αλλά το Ισραήλ είναι αντίθετο σε οποιαδήποτε ανάμειξη της Παλαιστινιακής Αρχής.

Ανοικοδόμηση υπό ισραηλινή κατοχή

Οι έξι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι, χωρίς σημαντική αλλαγή στις θέσεις της Χαμάς ή του Ισραήλ, ή χωρίς πίεση των ΗΠΑ επί του Ισραήλ για να αποδεχθεί την Παλαιστινιακή Αρχή και μαζί με αυτήν μία πορεία προς την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους, δεν βλέπουν πώς το σχέδιο Τραμπ μπορεί να προχωρήσει πέραν της εκεχειρίας.

«Η Γάζα δεν πρέπει να παγιδευθεί σε μία ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στην ειρήνη και τον πόλεμο», δήλωσε η υπουργός της Βρετανίας Ιβέτ Κούπερ στη διάσκεψη της Μανάμα.

Ο 62χρονος Σάλαχ Αμπού Αμρ, κάτοικος της πόλης της Γάζας, δήλωσε ότι αν δεν υπάρξει πρόοδος στον αφοπλισμό της Χαμάς και ξεκινήσει η ανοικοδόμηση κατά μήκος της κίτρινης γραμμής, άνθρωποι σκέφτονται να μετακινηθούν εκεί. Αλλά τις πραγματικότητες σε μία διχασμένη Γάζα είναι δύσκολο να τις αναλογισθεί κανείς, προσθέτει.

«Θα μπορούμε όλοι να μετακινηθούμε σε αυτή την περιοχή; Ή το Ισραήλ θα έχει βέτο για την είσοδο κάποιων από μας; Πρόκειται επίσης να χωρίσουν τις οικογένειες σε καλούς και κακούς;».

Είναι ασαφές ποιος θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση των υπό ισραηλινή κατοχή τμημάτων της Γάζας. Οι χώρες του Κόλπου δεν είναι πρόθυμες να συμμετάσχουν χωρίς συμμετοχή της Παλαιστινιακής Αρχής και μία πορεία προς την ίδρυση κράτους, προς τα οποία αντιτάσσεται το Ισραήλ.

Το κόστος της ανοικοδόμησης εκτιμάται στα 70 δισ. δολάρια.

Οποιαδήποτε de facto διαίρεση της Γάζας θα είναι πισωγύρισμα για την ίδρυση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους και θα επιδεινώσει την ανθρωπιστική καταστροφή για έναν πληθυσμό άστεγο και πλήρως εξαρτημένο από τη βοήθεια για την επιβίωσή του.

«Δεν μπορούμε να έχουμε κατακερματισμό της Γάζας», δήλωσε ο Ιορδανός υπουργός Εξωτερικών. «Η Γάζα είναι μία και αποτελεί τμήμα του παλαιστινιακού εδάφους».

Η Παλαιστίνια υπουργός Εξωτερικών Βάρσεν Αγαμπεκιάν Σαχίν απέρριψε επίσης τη διχοτόμηση της Γάζας και δήλωσε ότι η Παλαιστινιακή Αρχή είναι έτοιμη να αναλάβει πλήρεις ευθύνες.

«Δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική ανοικοδόμηση ούτε βιώσιμη σταθερότητα χωρίς παλαιστινιακή κυριαρχία επί του εδάφους», δήλωσε σε γραπτή απάντηση στις ερωτήσεις του Reuters.