Έπειτα από τέσσερα χρόνια «πάγου» στους διπλωματικούς δεσμούς ΗΠΑ – Τουρκίας, που εν πολλοίς διαμόρφωθηκαν από την απροθυμία της διοίκησης Μπάιντεν να κάνει κοινές εμφανίσεις με την τουρκική ηγεσία σε μια περίοδο διώξεων, συλλήψεων και διάβρωσης των δημοκρατικών θεσμών στην Τουρκία, Τραμπ και Ερντογάν συναντώνται σήμερα στην Ουάσιγκτον, σε ένα τετ α τετ υψηλών προσδοκιών. Η τελευταία φορά που οι δυο τους είχαν συναντηθεί διμερώς επί αμερικανικού εδάφους ήταν το 2019.

Ουάσιγκτον και η Αγκυρα επιδιώκουν πια να επεκτείνουν τους εμπορικούς δεσμούς προς τον στόχο των 100 δισ. δολαρίων –που τέθηκε κατά την πρώτη προεδρική θητεία του Τραμπ–, ενώ στοχεύουν παράλληλα και στην αξιοποίηση περιφερειακών ευκαιριών που συνδέονται με την ανοικοδόμηση της Συρίας και την ανάπτυξη της λεγόμενης «Διαδρομής Τραμπ για τη Διεθνή Ειρήνη και Ευημερία» (TRIPP) στον νότιο Καύκασο.

ΗΠΑ και Τουρκία εμφανίζονται «πιο ευθυγραμμισμένες από ποτέ» σε θέματα όπως η Συρία, καθώς αμφότερες στηρίζουν το μετα-Ασαντ καθεστώς του Αλ Σάρα στη Δαμασκό, σημειώνει σε σχόλιό της στο Brookings Institute η Ασλί Αϊντιντασμπάς.

Επιπλέον, σύμφωνα με την ίδια ανάλυση, ο Τραμπ, παρότι εξακολουθεί να έχει ως αιχμή της πολιτικής του την αντζέντα «America First», φαίνεται να αναγνωρίζει τη δυναμική της Τουρκίας ως «στιβαρής μεσαίας δύναμης» σε έναν πολυπολικό κόσμο.

Αγκάθια

Σύμφωνα με την Αϊντιντασμπάς, παρά την αναβίωση του «bromance» μεταξύ των δύο ηγετών, σημαντικά διμερή ζητήματα παραμένουν ανεπίλυτα.

Η διαμάχη για τους ρωσικούς S-400 που αγόρασε η Αγκυρα από τη Μόσχα εξακολουθεί να βρίσκεται στο τραπέζι, με τις κυρώσεις του νόμου CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act) να παραμένουν σε ισχύ. Οπως, ωστόσο, μετέδωσαν προ ημερών τουρκικά ΜΜΕ επικαλούμενα πηγές του τουρκικού ΥΠΕΞ, Τουρκία και ΗΠΑ βρίσκονται κοντά σε μια νέα διευθέτηση του ακανθώδους ζητήματος, εξέλιξη που θα άνοιγε τον δρόμο για να ξεμπλοκάρει η υπόθεση των F-35.

Η διακοπή των συνομιλιών μεταξύ Δαμασκού και Κούρδων στη Συρία –που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ– σημαίνει ότι το μέλλον και η σταθερότητα της Συρίας παραμένουν επίσης αβέβαια. Οπως σημειώνει η Αϊντιντασμπάς, η ασταθής ειρήνη στην περιοχή θα μπορούσε να ανατραπεί από μια νέα τουρκική εισβολή, εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία στο άμεσο μέλλον.

Ακόμα πιο σημαντικό είναι το ζήτημα του Ισραήλ, στο οποίο οι δύο χώρες βρίσκονται η μία απέναντι από την άλλη σε επίπεδο τόσο ρητορικής όσο και πολιτικής. Ο Ερντογάν έχει οικοδομήσει ένα προφίλ σφοδρού επικριτή του Νετανιάχου και υπερασπιστή των Παλαιστινίων, ενώ ο Τραμπ έχει επαναφέρει –μετά το μίνι διάλειμμα της διακυβέρνησης Μπάιντεν– την πολιτική της άνευ όρων στήριξης στο Ισραήλ.

Επιπλέον, οι εντάσεις μεταξύ Αγκυρας και Ιερουσαλήμ σχετικά με τη Γάζα και τη Συρία έχουν καταστεί μόνιμος παράγοντας κινδύνου για την αμερικανική πολιτική στην περιοχή, ένα πεδίο που απαιτεί διαρκή αμερικανική διαμεσολάβηση για την αποφυγή άμεσης στρατιωτικής σύγκρουσης εντός της Συρίας.

Προκλήσεις

Σύμφωνα με την Ασλί Αϊντινταμπάς, η επιστροφή του Ερντογάν στον Λευκό Οίκο προβάλλεται από την Αγκυρα ως ένα success story που σηματοδοτεί το τέλος της ψυχρότητας της εποχής Μπάιντεν. «Ωστόσο, η προσωπική χημεία δεν μπορεί να κρύψει τις προκλήσεις που βαραίνουν τις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας: τις κυρώσεις για τους S-400, τις διαφορετικές προσεγγίσεις έναντι του Ισραήλ και την καχυποψία του Κογκρέσου που τροφοδοτείται από τη γεωπολιτική αντιστάθμιση κινδύνου ή την οπισθοδρόμηση της Τουρκίας στον τομέα της δημοκρατίας», σημειώνει η ίδια.

Για τον Τραμπ, συνεχίζει η ίδια, η πρόκληση θα είναι να αναδείξει τα οφέλη – τη συμφωνία για τα Boeing, τις αόριστες υποσχέσεις για τα F-35, ακόμη και έναν νέο δημόσιο ρόλο ως μεσολαβητή μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Για τον Ερντογάν, από την άλλη πλευρά, ο στόχος είναι να δείξει σε φίλους και πολιτικούς αντιπάλους ότι η Αγκυρα εξακολουθεί να έχει την προσοχή της Ουάσιγκτον, αλλά και να ανοίξει το «παράθυρο» των αμυντικών ντιλ. Οπως σημειώνεται στην ανάλυση του Brookings Institute, αμφότεροι έχουν τη δυναμική να επιτύχουν τους στόχους τους.

Τι περιμένουμε

• F-35: Το πιο ακανθώδες θέμα στην ατζέντα είναι η αγορά από την Τουρκία το 2019 των ρωσικών συστημάτων αεροπορικής άμυνας S-400, η οποία προκάλεσε την επιβολή κυρώσεων CAATSA και την αποβολή της Αγκυρας από το πρόγραμμα F-35. Ο Ερντογάν αναμένεται να ασκήσει πιέσεις για επανένταξη στο πρόγραμμα, υποστηρίζοντας ότι είναι άδικο να τιμωρείται ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ, ειδικά όταν η Συμμαχία έχει ανάγκη από ισχυρότερες αμυντικές δυνατότητες. Ο Τραμπ, που επιθυμεί να πετύχει μια νίκη, ενδέχεται να αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο μελλοντικών πωλήσεων, κάτι που βεβαίως προσκρούει στο αμερικανικό Κογκρέσο αλλά και στην πάγια αντίθεση του Ισραήλ σε οποιαδήποτε ενίσχυση της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας.
• Ισραήλ: Η Γάζα έχει αναδειχθεί σε ένα κομβικό σημείο τριβής μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον. Η Τουρκία αντιδρά στην ανάδυση του Ισραήλ ως περιφερειακής ηγεμονικής δύναμης, ενώ ο Ερντογάν παρουσιάζεται ως σφοδρός επικριτής του Ισραήλ και μέγας υποστηρικτής των Παλαιστινίων. Από την άλλη, ο Τραμπ έχει αποκαταστήσει πλήρως το πάγιο δόγμα της Ουάσιγκτον υπέρ του δικαιώματος του Ισραήλ στην αυτοάμυνα. Με το μέλλον της Συρίας, την ανοικοδόμηση της Γάζας και την περιφερειακή σταθερότητα κύριο διακύβευμα, ο Λευκός Οίκος ενδέχεται να βρεθεί και πάλι στη θέση του «διαιτητή» μεταξύ των δύο χωρών, ώστε να αμβλύνει τους κινδύνους διάχυσης της κρίσης εντός της Συρίας – ιδίως δεδομένης της επιδίωξης της Αγκυρας να να επεκτείνει τη στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή.
• Συρία: Χάρη στον Αμερικανό πρέσβη στην Ακυρα, Τομ Μπάρακ, ΗΠΑ και Τουρκία φαίνονται πιο «ευθυγραμμισμένες» από ποτέ τα τελευταία χρόνια στο θέμα της Συρίας: Αμφότερες αντιμετωπίζουν την προσωρινή κυβέρνηση του Αλ Σάρα ως ευκαιρία για σταθεροποίηση και ανασυγκρότηση. Αμφότερες υποστηρίζουν την ενσωμάτωση των υπό κουρδική διοίκηση Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) στον νέο συριακό εθνικό στρατό. Η συνάντηση των δύο ηγετών ίσως φαίνεται πολλά υποσχόμενη, ωστόσο, η πραγματική πρόκληση είναι αν αυτή η ταύτιση απόψεων μπορεί να μεταφραστεί σε συνεκτική πολιτική επί του πεδίου και να οδηγήσει σε ειρήνη μεταξύ Τούρκων και Κούρδων.
• Ουκρανία: Αγκυρα και η Ουάσιγκτον συμμερίζονται παρόμοιες απόψεις για τη Ρωσία και το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία – που συνοψίζονται στην κυνική πεποίθηση πως η ειρήνη θα επιτευχθεί μόνο μέσω εδαφικών και πολιτικών παραχωρήσεων εκ μέρους της Ουκρανίας. Η Τουρκία θα ήθελε να συμβάλει σε μια μεταπολεμική διευθέτηση, εξασφαλίζοντας ρόλο ρυθμιστή ασφαλείας στη Μαύρη Θάλασσα και αποφεύγοντας παράλληλα τη συμμετοχή της σε μία ευρωπαϊκή δύναμη χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ.
• Οικονομική συνεργασία: Πέρα από τα γεωπολιτικά, και οι δύο ηγέτες επιδιώκουν να δώσουν έμφαση στις οικονομικές σχέσεις. Η Αγκυρα επιθυμεί την αναβίωση του –αδρανούς επί τετραετία– στόχου των 100 δισ. δολαρίων ετησίως για τις διμερείς εμπορικές συναλλαγές, ενώ ο Τραμπ βλέπει την ανοικοδόμηση της Συρίας και τον διάδρομο «TRIPP» ως ευκαιρίες για κοινές επενδύσεις.

Πηγή: Brookings