Η διαχείριση του Κυπριακού τα τελευταία τρία χρόνια αποκαλύπτει με δραματικό τρόπο τις συνέπειες μιας πολιτικής που προσκολλάται στην πεπατημένη και εγκλωβίζεται στην ατολμία. Η ηγεσία, εκλεγμένη με ευρύ κοινωνικό momentum και λαϊκή νομιμοποίηση, είχε στη διάθεσή της συνθήκες ευνοϊκότερες απο άλλοτε, ήτοι, γεωστρατηγικό και διπλωματικό περιβάλλον σπάνιο για τα δεδομένα της περιοχής, υποστηρικτικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, και την ιστορική ευκαιρία να επανατοποθετήσει την ελληνοκυπριακή πλευρά σε πρωταγωνιστική θέση στις συνομιλίες. Παρά ταύτα, οι επιλογές που ελήφθησαν στα τελευταία τρία χρόνια, με επίκεντρο την υπομονή και την επανάληψη της πεπατημένης, δεν δημιούργησαν ούτε νέα δυναμική ούτε στρατηγικό πλεονέκτημα. Το αποτέλεσμα είναι η πλευρά μας να εμφανίζεται σήμερα χωρίς δυνατότητα ελιγμών ενώ οι Τούρκοι αξιοποιούν τα σταθερά στρατηγικά τους πλεονεκτήματα.

Η εκλογή του Ερχιουρμάν στους Τουρκοκυπρίους παρουσιάζεται από τη διεθνή κοινότητα και τους μεσολαβητές ως διαλλακτική και έτοιμη για συνομιλίες στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Στην πραγματικότητα, όμως, η πολιτική των Τουρκοκυπρίων, στενά συνδεδεμένη με την Άγκυρα, διατηρεί σταθερές τις κυριαρχικές της απαιτήσεις. Η φαινομενική διαλλακτικότητα αποτελεί μέσο διεθνούς νομιμοποίησης, ενώ ο ουσιαστικός στρατηγικός σχεδιασμός για λύση παραμένει περιορισμένος ή ανύπαρκτος.

Προβληματίζει δε ιδιαίτερα ότι η εκλογή αυτή χαιρετίστηκε άμεσα και από τη δική μας πλευρά πρωτίστως από τον ίδιο τον Νίκο Χριστοδουλίδη και συνοδεύτηκε από δηλώσεις περί «ετοιμότητας για συνομιλίες». Μια τέτοια στάση, όταν συνοδεύεται από έλλειψη όρων λειτουργεί ως πολιτική αυτοπαραχώρηση και παρέχει προκαταβολική νομιμοποίηση στην αντίπαλη αφηγηματολογία και ενδυναμώνει τη δυναμική του αντιπάλου, ενώ η δική μας πλευρά εισέρχεται στη διαδικασία με μειωμένο διαπραγματευτικό κεφάλαιο.

Η αναγωγή της επανέναρξης των συνομιλιών σε αυτοσκοπό, χωρίς σαφή και τεκμηριωμένη ατζέντα και χωρίς προκαθορισμένες προϋποθέσεις, αποδυναμώνει τη θέση μας. Κάθε βήμα γίνεται υπό διεθνή και εσωτερική πίεση, προδιαγεγραμμένο και εν πολλοίς εις βάρος των εθνικών συμφερόντων. Το στρατηγικό κενό δεν είναι μόνον επικοινωνιακό, είναι ουσιαστικό. Η πλευρά μας χάνει τη δυνατότητα να θέσει όρους, να καθορίσει πλαίσιο και να δημιουργήσει πλεονέκτημα, εγκλωβιζόμενη σε ένα τραπέζι που ορίζει σε μεγάλο βαθμό ο αντίπαλος.

Η ρητορική περί «κοινού εδάφους» και «χρυσής τομής» λειτουργεί πρακτικά ως μηχανισμός μεταφοράς κόστους και μεταθέτει τις δυσκολίες και τις υποχωρήσεις στην πλευρά που όφειλε να διαφυλάξει τα κυριαρχικά δικαιώματα. Αυτή η στρατηγική «συμμόρφωση προς το μέσο» δεν παρέχει κανένα ουσιαστικό πλεονέκτημα, αντίθετα, αφήνει την πλευρά μας εκτεθειμένη σε δεσμεύσεις και πιέσεις χωρίς ανάλογα εργαλεία ισχύος.

Το ουσιαστικό ερώτημα δεν αφορά πλέον τις προθέσεις της άλλης πλευράς ,οι θέσεις της οποίας είναι γνωστές και αμετακίνητες. Το καθοριστικό είναι αν η ελληνοκυπριακή πλευρά είναι ικανή να θεσπίσει και να επιβάλει στρατηγικούς όρους, να ορίσει προτεραιότητες και να εξασφαλίσει εγγυήσεις που προστατεύουν τον ελληνισμό και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου. Η ατολμία και η καθυστέρηση οδηγούν σε περαιτέρω εκτεθειμένες θέσεις, οι οποίες θα αποκαλυφθούν στο επόμενο στάδιο διαπραγματεύσεων, αναγκάζοντας την πλευρά μας σε επιπλέον υποχωρήσεις και κόστος.

Σε αυτό το κρίσιμο σημείο, ο Νίκος Χριστοδουλίδης δεν μπορεί να παραμείνει αποστασιοποιημένος από την κριτική που εγείρεται. Ο ίδιος οφείλει να αναλάβει την πολιτική ευθύνη για τις επιλογές της τριετίας, να εξηγήσει δημόσια τις στρατηγικές του επιλογές, να απαντήσει με συγκεκριμένα μέτρα για απεγκλωβισμό και να δεχθεί την έντονη κριτική ως στοιχείο δημοκρατικής λογοδοσίας. Η δημοκρατική πολιτική δεν προστατεύει απέναντι στην κριτική. Την απαιτεί. Η αποδοχή ευθύνης και η παρουσίαση σαφούς σχεδίου αντιστροφής της υπάρχουσας πορείας είναι προτεραιότητα, αλλιώς ο ίδιος θα βρεθεί υπόλογος για την ιστορική ζημία που διαμορφώνεται και η οποία αυτή τη στιγμή δεν είναι διακριτή.

Η νέα πραγματικότητα, με την αλλαγή ηγεσίας των Τουρκοκυπρίων και τη διαμορφωμένη διεθνή πίεση, δεν επιτρέπει πλέον σκιές ή αβεβαιότητες. Η στρατηγική αδράνεια και η προσκόλληση στην πεπατημένη οδηγούν σε προβλέψιμο αδιέξοδο και αυξανόμενο κόστος για τον ελληνισμό. Κάθε προσπάθεια διαπραγμάτευσης που δεν ξεκινά από θέση ισχύος και σαφή κατανόηση των όρων θα αναδείξει τις αδυναμίες της πλευράς μας και θα επιβεβαιώσει ότι οι προϋποθέσεις είναι πλέον εις βάρος της Κύπρου και του ελληνοκυπριακού στοιχείου.

Συνεπώς, η επόμενη φάση διαπραγματεύσεων απαιτεί ριζική αναθεώρηση στρατηγικής και καθορισμό σαφών όρων, έλεγχο της ατζέντας και πολιτικές εφεδρείες που θα επιτρέψουν στην πλευρά μας να διαπραγματευτεί από ίση τουλάχιστον βάση. Η ατολμία, η παραχώρηση πρωτοβουλιών και η συνεχής αναμονή δεν είναι πλέον επιλογές. Είναι συνθήκες που οδηγούν σε αποτέλεσμα εις βάρος των εθνικών συμφερόντων και του ελληνισμού ευρύτερα. Εάν δεν υιοθετηθεί αποφασιστική και σαφής στρατηγική, η έκθεση της πλευράς μας στο τραπέζι των συνομιλιών θα είναι βαθιά και αμετάκλητη.