Τα πρώτα εμβόλια κατά του κορωνοϊού έχουν συμπληρώσει ήδη πάνω από έναν χρόνο κυκλοφορίας και χρήσης στις ΗΠΑ και την ΕΕ. Ωστόσο, ειδικά στις ΗΠΑ, πέραν των τριών εμβολίων που έχουν λάβει άδεια (Pfizer, Moderna, J&J) κανένα άλλο εμβόλιο δεν έχει βγει στην αγορά, κάτι που αναμένεται όμως σύντομα να αλλάξει εάν αναλογιστεί κανείς ότι περίπου 40 εμβόλια βρίσκονται στο τελικό στάδιο της δοκιμής. Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου του Κολοράντο Vaibhav Upadhyay και Krishna Mallela εξηγούν μέσα από 5 ερωτήσεις – απαντήσεις ποια εμβόλια βρίσκονται υπό ανάπτυξη και γιατί ορισμένα από αυτά τα εμβόλια ίσως αποδειχθούν αποτελεσματικότερα από όσα είναι διαθέσιμα σήμερα.

1. Γιατί οι εταιρείες εργάζονται στην ανάπτυξη νέων εμβολίων;

Ένας λόγος για τον οποίο τα νέα εμβόλια είναι σημαντικά είναι η συνεχής εμφάνιση νέων παραλλαγών, γεγονός που εξηγεί και τον λόγο που η ανθρωπότητα είναι αντιμέτωπη ακόμη με τον ιό. Οι περισσότερες από τις διαφορές μεταξύ των παραλλαγών εντοπίζονται στην πρωτεΐνη ακίδα, η οποία βρίσκεται στην επιφάνεια του ιού και τον βοηθά να εισέλθει και να μολύνει τα κύτταρα. Αυτές οι αλλαγές καθιστούν τον προηγούμενο εμβολιασμό λιγότερο αποτελεσματικό. Τα νέα ή αναβαθμισμένα εμβόλια θα μπορούσαν να είναι καλύτερα στην ανίχνευση αυτών των διαφορετικών πρωτεϊνών έτσι ώστε να παρέχουν καλύτερη προστασία.

2. Τι είδους εμβόλια υπάρχουν και πόσα είναι υπό παρασκευή;

Μέχρι στιγμής, έχουν εγκριθεί 38 εμβόλια σε όλο τον κόσμο ενώ οι ΗΠΑ έχουν εγκρίνει τρία από αυτά. Υπάρχουν επί του παρόντος 195 υποψήφια εμβόλια σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης παγκοσμίως, από τα οποία τα 41 βρίσκονται σε κλινικές δοκιμές στις ΗΠΑ.

Τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού μπορούν να χωριστούν ευρέως σε τέσσερις κατηγορίες: εμβόλια αδρανοποιημένου ιού, εμβόλια ιικού φορέα, εμβόλια βασισμένα σε πρωτεΐνες και εμβόλια με βάση το νουκλεϊκό οξύ (mRNA).

• Τα εμβόλια αδρανοποιημένου ιού δημιουργούν ανοσία χρησιμοποιώντας έναν πλήρη, αν και εξασθενημένο ιός SARS-CoV-2. Επί του παρόντος, υπάρχουν δύο από αυτά τα εμβόλια σε κλινικές δοκιμές στις Η.Π.Α
• Τα εμβόλια ιικού φορέα είναι μια παραλλαγή αυτής της προσέγγισης. Αντί να χρησιμοποιούν ολόκληρο τον κορωνοϊό, χρησιμοποιούν μια τροποποιημένη έκδοση ενός αβλαβούς αδενοϊού που μεταφέρει μέρος της πρωτεΐνης ακίδας. Το εμβόλιο Johnson & Johnson και της AstraZeneca είναι αυτού του είδους. Υπάρχουν 15 ακόμη υποψήφια σε αυτήν την κατηγορία σε κλινικές δοκιμές.
• Τα εμβόλια με βάση τις πρωτεΐνες χρησιμοποιούν μόνο την πρωτεΐνη ακίδα ή μέρος αυτής για να δημιουργήσουν ανοσία. Δεδομένου ότι η πρωτεΐνη ακίδα είναι ένα από τα πιο λειτουργικά σημαντικά μέρη του κορωνοϊού, μια ανοσολογική απόκριση που στοχεύει μόνο αυτό το ένα μέρος είναι αρκετή για να αποτρέψει μια μόλυνση. Οι ΗΠΑ διαθέτουν επί του παρόντος πέντε εμβόλια βασισμένα σε πρωτεΐνες που υποβάλλονται σε κλινικές δοκιμές.
• Τα εμβόλια που βασίζονται σε νουκλεϊκό οξύ (mRNA) είναι τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα στις ΗΠΑ αλλά και στην ΕΕ. Αυτά είναι κατασκευασμένα από γενετικό υλικό, όπως DNA ή RNA, που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη ακίδα του κορωνοϊού. Μόλις ένα άτομο κάνει μία από τις δόσεις, το σώμα του διαβάζει το γενετικό υλικό και παράγει την πρωτεΐνη ακίδα και αυτό με τη σειρά του δημιουργεί μια ανοσολογική απόκριση. Υπάρχουν 17 εμβόλια RNA και δύο DNA στο στάδιο των κλινικών δοκιμών. Ορισμένα από αυτά χρησιμοποιούν το γενετικό υλικό από νεότερες παραλλαγές, συμπεριλαμβανομένων των ενημερωμένων εκδόσεων των εμβολίων της Moderna και της Pfizer.

3. Θα είναι τα νέα εμβόλια καλύτερα; 

Τα εμβόλια Moderna, Pfizer και J&J βασίζονται στο αρχικό στέλεχος του κορωνοϊού και είναι λιγότερο ισχυρά έναντι των νέων παραλλαγών. Τα εμβόλια που θα βασίζονται σε νέες παραλλαγές θα παρέχουν καλύτερη προστασία. Μάλιστα, τα εμβόλια με βάση το νουκλεϊκό οξύ είναι και πιο εύκολο να αναβαθμιστούν. Η Moderna παράγει ήδη ένα εμβόλιο που περιέχει mRNA από τις παραλλαγές Βήτα και Όμικρον. Παρότι η αναβάθμιση των εμβολίων νουκλεϊκού οξέος είναι σημαντική, ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι τα εμβόλια ιικού φορέα ή αδρανοποιημένου ιού θα μπορούσαν να είναι εξίσου αποτελεσματικά έναντι νέων παραλλαγών – χωρίς να απαιτείται αναβάθμισή τους.

4. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των εμβολίων αδρανοποιημένου ιού; 

Τα εμβόλια με βάση το νουκλεϊκό οξύ και τα εμβόλια βασισμένα σε πρωτεΐνες χρησιμοποιούν μόνο την πρωτεΐνη ακίδα για να παράξουν ανοσοαπόκριση. Με ένα εμβόλιο αδρανοποιημένου ιού, το ανοσοποιητικό σύστημα όχι μόνο αναγνωρίζει την πρωτεΐνη ακίδας, αλλά και όλα τα άλλα μέρη του κορωνοϊού. Τα άλλα μέρη του ιού βοηθούν στη γρήγορη δημιουργία μιας ισχυρής ανοσολογικής απόκρισης που περιλαμβάνει πολλούς διαφορετικούς κλάδους του ανοσοποιητικού συστήματος και διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ένα άλλο πλεονέκτημα των εμβολίων αδρανοποιημένου ιού και ιικού φορέα είναι η ευκολία αποθήκευσης και αποστολής. Τα εμβόλια ιικών φορέων μπορούν να αποθηκευτούν σε κοινά οικιακά ψυγεία για μήνες ή και για χρόνια. Συγκριτικά, τα εμβόλια mRNA πρέπει να αποθηκεύονται και να αποστέλλονται σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες. Αυτές οι απαιτήσεις καθιστούν τη χρήση των πρώτων πιο εύκολη σε απομακρυσμένες τοποθεσίες σε ολόκληρο τον κόσμο.

5. Ποια είναι τα μειονεκτήματα τους; 

Υπάρχουν φυσικά και ορισμένα μειονεκτήματα στα εμβόλια αδρανοποιημένου ιού. Αρχικά, για να παραχθούν πρέπει πρώτα να παραχθεί μια τεράστια ποσότητα ζωντανού κορωνοϊού και μετά αυτός να αδρανοποιηθεί. Κατά την διαδικασία αυτή υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος βιολογικού ατυχήματος. Ένα δεύτερο μειονέκτημα είναι ότι τα εμβόλια αυτά μπορεί να μην παράγουν ισχυρή προστασία σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.

Τέλος, η παραγωγή τέτοιων εμβολίων είναι πολύ πιο περίπλοκη και χρονοβόρα σε σύγκριση με την παραγωγή εμβολίων mRNA γεγονός που καθιστά δύσκολη την διαδικασία παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων. Για τους ίδιους λόγους, ο επανασχεδιασμός ή η ενημέρωση εμβολίων αυτών για μελλοντικές παραλλαγές είναι πιο δύσκολος σε σύγκριση με την απλή αλλαγή του κώδικα του εμβολίου που βασίζεται σε νουκλεϊκό οξύ ή σε πρωτεΐνες.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ευρώπη η εταιρεία βιοτεχνολογίας Valneva αναπτύσσει εμβόλιο αδρανοποιημένου ιού, το οποίο παρασκευάζεται με χημική αδρανοποίηση ζωντανού ιού.

Κατά την Κομισιόν, «πρόκειται για παραδοσιακή τεχνολογία εμβολίων, που χρησιμοποιείται εδώ και 60-70 χρόνια, με καθιερωμένες μεθόδους και υψηλό επίπεδο ασφάλειας. Τα περισσότερα εμβόλια κατά της γρίπης και πολλά παιδικά εμβόλια χρησιμοποιούν αυτήν την τεχνολογία».

Το συμπέρασμα, εξετάζοντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε τύπου εμβολίου, είναι ότι τα εμβόλια που βασίζονται στον ιό θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία μιας μακροχρόνιας και ευρείας ανοσίας. Από την άλλη, οι εύκολα αναβαθμισμένες εκδόσεις των mRNA που μπορούν να προσαρμοστούν με ακρίβεια στις πιο πρόσφατες παραλλαγές μπορούν να είναι καθοριστικές για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας. Το σίγουρο είναι ότι με εμβόλια όλων των τύπων στα σκαριά, οι αξιωματούχοι δημόσιας υγείας και οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο θα έχουν περισσότερα εργαλεία στη διάθεσή τους για να αντιμετωπίσουν την πανδημία από εδώ και στο εξής.

Πηγή: The Conversation