Harvard Health Publishing

Στις ΗΠΑ, περισσότερα από 7.300 άτομα βρίσκονται σε λίστα αναμονής για μεταμόσχευση καρδιάς στη διάρκεια ενός έτους. Στην πλειοψηφία τους είναι 50 έως 65 ετών και οι περισσότεροι έχουν βαριά, εξουθενωτική καρδιακή ανεπάρκεια. Ωστόσο, λόγω της έλλειψης κατάλληλων δοτών καρδιάς, λιγότεροι από τους μισούς θα υποβληθούν τελικά σε μεταμόσχευση καρδιάς. Μια νέα τεχνική, γνωστή ως δωρεά μετά από κυκλοφορικό θάνατο, μπορεί να βοηθήσει να καλυφθεί αυτό το κενό τα επόμενα χρόνια.

Για δεκαετίες, σε όλες τις μεταμοσχεύσεις καρδιάς στις ΗΠΑ χρησιμοποιούνταν καρδιές που δωρίζονταν μετά από εγκεφαλικό θάνατο, ο οποίος ορίζεται ως η μη αναστρέψιμη απώλεια όλων των λειτουργιών του εγκεφάλου. Άλλα όργανα πλην της καρδιάς –όπως πνεύμονες, νεφροί και ήπαρ– δωρίζονται είτε μετά από εγκεφαλικό είτε μετά από κυκλοφορικό θάνατο, μια διαδικασία που είναι γνωστή ως δωρεά οργάνων μετά από κυκλοφορικό θάνατο ή DCD (βλ. «Τι είναι η δωρεά οργάνων μετά από κυκλοφορικό θάνατο;»). Τα τελευταία χρόνια, όμως, ερευνητές στην Αυστραλία και στην Αγγλία πρωτοπόρησαν προχωρώντας και σε μεταμοσχεύσεις καρδιάς μετά από κυκλοφορικό θάνατο.

Σήμερα, δεκαπέντε κέντρα μεταμόσχευσης καρδιάς στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του συνεργαζόμενου με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital (MGH), συμμετέχουν σε μια κλινική μελέτη για τις μεταμοσχεύσεις καρδιάς μετά από κυκλοφορικό θάνατο. «Έχουμε πραγματοποιήσει οκτώ έως τώρα και όλες οι καρδιές λειτουργούν φυσιολογικά, οπότε τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά», δηλώνει ο δρ David D’Alessandro, διευθυντής χειρουργικής κλινικής για μεταμοσχεύσεις καρδιάς στο MGH.

Και καρδιές ανασταίνει

Οι μεταμοσχεύσεις αυτές κατέστησαν δυνατές χάρη σε μια συσκευή η οποία είναι γνωστή ως «καρδιά σε κουτί» (heart in a box) και αιματώνει την καρδιά με ζεστό αίμα από τον δότη μετά την αφαίρεσή της από το σώμα. Το «Σύστημα Φροντίδας Οργάνων», μια συσκευή η οποία σχεδιάστηκε από την ομάδα TransMedics στη Μασαχουσέτη, χρησιμοποιήθηκε επίσης στη διάρκεια των πρώτων μεταμοσχεύσεων DCD σε άλλες χώρες.

Θεωρητικά, οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς DCD θα μπορούσαν να λειτουργούν καλύτερα από τα μοσχεύματα που έχουν ληφθεί από εγκεφαλικά νεκρούς δότες. Σε μια παραδοσιακή μεταμόσχευση, η καρδιά ψύχεται και δεν είναι ικανή να αντλήσει οξυγονωμένο αίμα, με κίνδυνο να υποστεί φθορά ή βλάβη. Οι καρδιές αυτές παραμένουν βιώσιμες για έξι μόνο ώρες, ενώ οι καρδιές που τοποθετούνται στο Σύστημα Φροντίδας Οργάνων έχουν μεταμοσχευθεί ακόμη και μετά από 16 ώρες. Επιπλέον, η νέα τεχνική επιτρέπει στους γιατρούς να ελέγξουν ότι η καρδιά λειτουργεί κανονικά πριν από τη μεταμόσχευση.

Η μελέτη για τις μεταμοσχεύσεις καρδιάς DCD αναμένεται να συνεχιστεί έως τον Αύγουστο του 2021. Εάν τα αποτελέσματα είναι θετικά, η TransMedics θα υποβάλει στον FDA (Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ) αίτηση έγκρισης του Συστήματος Φροντίδας Οργάνων. Εάν η διαδικασία αυτή καταστεί υπόθεση ρουτίνας, θα μπορούσε να οδηγήσει σε έως και 20% αύξηση των διαθέσιμων μοσχευμάτων καρδιάς, δηλώνει ο δρ D’Alessandro.

Ποιος λαμβάνει μόσχευμα καρδιάς;

Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε λίστα αναμονής για μεταμόσχευση καρδιάς έχουν βαριά καρδιακή ανεπάρκεια και τα φάρμακα για την αντιμετώπιση των κλασικών συμπτωμάτων, π.χ. της δύσπνοιας και της κόπωσης, ενδέχεται να μην είναι πλέον αποτελεσματικά. Πολλοί βασίζονται σε μια συσκευή υποβοήθησης της αριστερής κοιλίας, μια εμφυτεύσιμη μηχανική αντλία η οποία αναλαμβάνει τη λειτουργία της κοιλότητας της καρδιάς που στέλνει το αίμα σε όλο το σώμα.

Η πιο συχνή υποκείμενη αιτία προχωρημένης καρδιακής ανεπάρκειας είναι η στεφανιαία νόσος. Τα άτομα αυτά συχνά έχουν υποστεί πολλαπλές καρδιακές προσβολές και επεμβάσεις διάνοιξης των φραγμένων αρτηριών. Ωστόσο, σχεδόν οι μισοί από αυτούς που βρίσκονται σε λίστα αναμονής έχουν βλάβη του μυοκαρδίου (μυοκαρδιοπάθεια) από άλλη αιτία, όπως μια κληρονομική πάθηση ή μια ιογενή λοίμωξη. Οι μισοί από τους ενήλικες που λαμβάνουν μόσχευμα καρδιάς παραμένουν εν ζωή μετά από 11 χρόνια και περίπου το ένα τέταρτο επιζούν για σχεδόν δύο δεκαετίες.

Τι είναι η δωρεά οργάνων μετά από κυκλοφορικό θάνατο;

Παραδοσιακά, οι καρδιές και άλλα όργανα που χρησιμοποιούνται σε μεταμοσχεύσεις λαμβάνονταν από άτομα που είχαν υποστεί ανήκεστο βλάβη, όπως μετά από τροχαίο ατύχημα, πυροβολισμό ή εκτεταμένο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα τελευταία χρόνια έχουν συμπεριληφθεί και άτομα που υποβάλλονται σε ανάνηψη μετά από υπερβολική δόση οπιοειδών και των οποίων ο εγκέφαλος έχει παραμείνει χωρίς οξυγόνο για μεγάλο διάστημα. Εάν δεν έχουν ανιχνεύσιμη εγκεφαλική δραστηριότητα, θεωρούνται εγκεφαλικά νεκροί. Όσοι είναι δωρητές οργάνων παραμένουν σε μηχανική υποστήριξη της αναπνοής ενόσω ανακτώνται τα όργανά τους.

Κάποια άτομα σε παρόμοιες περιστάσεις μπορεί να μην πληρούν τα αυστηρά κριτήρια για εγκεφαλικό θάνατο: έχουν βαρύτατη εγκεφαλική κάκωση, χωρίς πιθανότητα ανάνηψης, αλλά μπορεί να εμφανίζουν ακόμη κάποια ακούσια αντανακλαστικά.

Εάν η οικογένεια του ατόμου αποφασίσει να αποσύρει τη μηχανική υποστήριξη και η καρδιά σταματήσει να χτυπά εντός ενός ορισμένου χρονικού περιθωρίου, τότε το άτομο κηρύσσεται νεκρό. Εάν είναι δωρητής, μπορούν τότε να αφαιρεθούν τα όργανά του, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας που είναι γνωστή ως δωρεά μετά από κυκλοφορικό θάνατο (ονομάζεται επίσης δωρεά μετά από καρδιακό θάνατο ή DCD).

Ωστόσο, οι καρδιές είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες και ως εκ τούτου δεν λειτουργούν με αξιοπιστία μετά την κλασική DCD. Το νέο Σύστημα Φροντίδας Οργάνων βοηθά να λυθεί το πρόβλημα.