Αυτή την Κυριακή η Καθημερινή προσφέρει ένα συλλεκτικό τεύχος που καταπιάνεται με την σπουδαία κουζίνα αλλά και τον πολιτισμό και την ιστορία των Αρμενίων.

110 χρόνια μετά από τη Γενοκτονία των Αρμενίων, ο Γαστρονόμος ακολουθεί τα χνάρια της σπουδαίας αρμένικης κουζίνας στην πορεία της στον χρόνο και στον τόπο. Ταξιδεύουμε στις αρμενικές κοινότητες της Ελλάδας και καταγράφουμε συναρπαστικές συνταγές αλλά και τις συγκινητικές ιστορίες των Αρμενίων προσφύγων που έφτασαν στην Ελλάδα κυνηγημένοι, μαζί με τους Μικρασιάτες Έλληνες, και βρήκαν εδώ μια φιλόξενη νέα πατρίδα. Ένα συλλεκτικό τεύχος αφιερωμένο σε μια σπουδαία κουζίνα και σε έναν σπουδαίο και περήφανο λαό που κατάφερε να επιβιώσει κρατώντας ακέραια την ταυτότητά του.

Ισλί, τα γεμιστά μελομακάρονα

Εκεί κοντά βρίσκεται και το εργαστήρι της Ρίτας Αμιραλιάν. Της αγαπημένης μας κυρίας Ρίτας που είμαστε ευγνώμονες για τον ερχομό της πριν πολλά χρόνια στην Ελλάδα, μια και κάθε Χριστούγεννα – και όχι μόνο – ετοιμάζει τους συγκλονιστικούς κουραμπιέδες της. Όμως το ταλέντο της Λιβανέζας κυρίας Ρίτας, Αρμένισσας εξ αγχιστείας καθώς είναι παντρεμένη με Αρμένη της Βηρυτού, δεν περιορίζεται μόνο στους κουραμπιέδες. Μαζί με τη φίλη της, τη Ζαρουί Αραπιάν, Αρμένισσα με καταβολές από τη Σμύρνη και την Καππαδοκία, κέντησαν υπομονετικά και επιδέξια, τα ωραιότερα γλυκά ισλί, γυαλιστερά και καλοσιροπιασμένα, για τα οποία μας έδωσαν την συνταγή αναλυτικά: μέσα από αυτήν η αρμένικη κοινότητα ξαναγράφει την ιστορία της.

Οι γκαλερίστες Καλφαγιάν και ένα έργο τέχνης που λέγεται γαπαμά

Στην γκαλερί τους στο Κολωνάκι συναντήσαμε τους Ρουπέν και Αρσέν Καλφαγιάν, απόγονους μιας ιστορικής οικογένειας Αρμενίων της Θεσσαλονίκης, με καταγωγή από την Καισάρεια και την Κιλικία. Γιοι του επιφανούς Αρμένιου Καραμπέτ Καλφαγιάν, διπλωματικού εκπροσώπου της Αρμενίας και της αντικέρ Αναΐτ. Συνομιλήσαμε μαζί τους, όχι σε μια, αλλά σε τρεις συναντήσεις που είχαμε μαζί τους και τους θέσαμε ερωτήματα όπως το πώς είναι να ζει κανείς ως Αρμένιος στην Ελλάδα, πώς καταφέρνουν να μην ξεχάσουν τον πολιτισμό των προγόνων τους ακόμα και μετά από τρεις ή τέσσερις γενιές στην Ελλάδα και πώς συντηρείται η φλόγα του αρμενισμού ζωντανή. Τέλος, μαζί με τη σύζυγο του Αρσέν, τη Βερόνικα, με αναφορές στα μεγάλα τραπέζια της Αναΐτ, και με την πολύτιμη βοήθεια της κ. Έφης, μαμάς της Βερόνικας, δοκιμάζουμε μερικές εμβληματικές συνταγές της αρμενικής παράδοσης, όπως για παράδειγμα το γαπαμά, που είναι μια ολόκληρη γεμιστή κολοκύθα με ρύζι και αποξηραμένα φρούτα και καρπούς.

Η ηθοποιός Χριστίνα Αλεξανιάν ξεφυλλίζει τα Τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν

Μαζί με την ηθοποιό Χριστίνα Αλεξανιάν επισκεπτόμαστε στους Αγίους Θεοδώρους την κυρία Νέλλη Χανικιάν, κόρη της Ανζέλ Κουρτιάν, μιας αγράμματης νοικοκυράς που στα τετράδια των παιδιών της κατέγραψε το δράμα της οικογένειάς της, αλλά και ολόκληρου του αρμενικού λαού. Η Νέλλη μάς μαγείρεψε τις συνταγές που τους έφτιαχνε η μαμά της όταν ήταν ακόμα παιδιά. Κι έτσι η γεύση από παστουρμαδόπιτα και ταμπουλέ είναι στο μυαλό μας πλέον ταυτισμένη με τις ιστορίες από τα 14 τετράδια της Ανζέλ, από τα οποία εμπνεύστηκε η Αρμένισσα ηθοποιός Χριστίνα Αλεξανιάν, για να ανεβάσει τον θεατρικό μονόλογο «Τα τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν», ενσαρκώνοντας η ίδια, τη μικρή Ανζέλ. «Εμείς είμαστε τυχεροί τελικά. Παρόλο που όπως έγραφε η μαμά μου “όλη η ζωή μας ένας πόλεμος ήταν”, μια και έζησε γενοκτονία και ξεριζωμό, πρώτο και δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, και πέρασε πολλά και δύσκολα», μας είπε η κυρία Νέλλη.

Ένας νομάς αρτοποιός που φλέγεται από τις αναμνήσεις του

«Το ζύμωμα του ψωμιού είναι για μένα μια πράξη μνήμης και συνέχειας», μας είπε ο Αρμένης αρτοποιός Μιχάλης Πογοσιάν, από την ομάδα των περιπλανώμενων μαγείρων Nomade et Sauvage. Γεννημένος και μεγαλωμένος στο Γερεβάν, έζησε στην Αρμενία στα χρόνια επί Σοβιετικής Ένωσης και γνώρισε από πρώτο χέρι την δύσκολη εποχή μετά την κατάρρευσή της. Έχει όμως και υπέροχες αναμνήσεις από τον παππού του που μαγείρευε στη φωτιά. «Όλες οι μνήμες μου ξαναεμφανίστηκαν με έναν μαγικό τρόπο όταν έψησα κι εγώ στη φωτιά το πρώτο μου ψωμί, στην Ελλάδα, εικοσιπέντε χρόνια αργότερα» μας είπε ο ίδιος καθώς μας σύστηνε τη σπουδαία αρτοποιητική παράδοση της χώρας του. Μαζί του ζυμώσαμε γκατά, ναζούκ, ματναχάς, και άλλα αρτοποιήματα γεμάτα αρχέγονους συμβολισμούς.

Ακόμη:

H Μαριλένα Ιωαννίδου φτιάχνει αρμένικες πίτες με χόρτα και κεφτέδες με ροζ φακές.

Ο Γαστρονόμος Νοεμβρίου καταγράφει συγκλονιστικές ιστορίες και συνταγές κειμήλια της συναρπαστικής αρμένικης κουζίνας.

Ο Γαστρονόμος κυκλοφορεί την Κυριακή 16 Νοεμβρίου με την «Καθημερινή».