Όταν το καλοκαίρι του 2020 το αραβικό τηλεοπτικό δίκτυο, al Jazeera, μετέδιδε ένα ντοκιμαντέρ/έρευνα για τα διαβατήρια στη Κύπρο, από το οποίο παρέλασαν τόσο ο ΠτΒ, Δημήτρης Συλλούρης όσο κι ένας βουλευτής του ΑΚΕΛ κι ένας δικηγόρος, είχε πλέον καταστεί πως το 2021 το λεγόμενο «Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα» όχι μόνο θα απασχολούσε έντονα την κοινή γνώμη σε σχέση με τις αποκαλύψεις των παρατυπιών που σημειώθηκαν αλλά και πως θα έκλεινε τον κύκλο του –με έναν ηχηρό κρότο, το echo του οποίου έβαζε τη Κύπρο, διεθνώς, στο επίκεντρο της συζήτησης για την διαφθορά. Όταν δε το al Jazeera, το 2021, μετέδιδε το prequel της έρευνάς των “Cyprus Papers” είχε πλέον καταστεί σαφές πως η Κύπρος δεν ήταν το επίκεντρο της έρευνας του αραβικού δικτύου λόγω καταρινών συνομωσιών αλλά το βρετανικό ποδόσφαιρο και... «πηγαίνοντας στη πόλη» βρέθηκαν ενώπιον και των όσων είδαμε –με αποκορύφωμα τον πρώην Πρόεδρο της Βουλής να σηκώνει το κρασάκι του προς την κάμερα και να... κλείνει το μάτι.

Χρονιά αποκαλύψεων

Το 2021 σε επίπεδο διεθνών αποκαλύψεων που σχετίζονται με την διαφθρά, η Κύπρος βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος –όχι με τον θετικότερο τρόπο- σε τρεις περιπτώσεις:

• Στην συνέχεια της έρευνας του οργανισμού διεθνούς διερευνητικής δημοσιογραφίας, OCCRP, για την πολιτογράφηση του Σαουδάραβα Abdulrahman bin Khalid bin Mahfouz, το ιδιωτικό τζετ του οποίου είχε απασχολήσει ξανά την κυπριακή κοινή γνώμη την περίοδο 2019-2020 λόγω της χρήσης του σε ταξίδια από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη

• Στα πλαίσια των αποκαλύψεων των Pandora Papers. Μιας έρευνας με τεράστια δεδομένα (σ.σ. 34 πρώην και νυν ηγέτες και δεδομένα από 29.000 λογαριασμούς offshore από 100 χώρες) η διαρροή των οποίων αποτελεί την μεγαλύτερη, μέχρι στιγμής, καταγραφή σε επίπεδο διερευνητικής δημοσιογραφίας συστηματικής φοροδιαφυγής σε διεθνές επίπεδο και

• Με την ονομαστική αναφορά προς τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, μεταξύ άλλων νυν και πρώην Ευρωπαίων ηγετών, στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με αφορμή τις αποκαλύψεις των Pandora Papers –δυναμική που συνεχίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε σχέση με το πως η ΕΕ κινεί συγκεκριμένες διαδικασίες για πάταξη της φοροδιαφυγής και καταπολέμηση της διαφθοράς

Και στις τρεις περιπτώσεις, το 2021 ως χρονιά θα χαρακτηρίζονταν μεταβατική –πέραν των Pandora Papers- σε σχέση με την σειρά αποκαλύψεων και δημοσιευμάτων που είδαν το φως της δημοσιότητας την περίοδο της διετίας 2019-2020. Συμπλήρωσε ουσιαστικά σε επίπεδο αποκαλύψεων μια εικόνα η οποία ήδη διαμορφώνονταν σε επίπεδο ψιθυρολογιών κι επιμέρους παραπολιτικών δημοσιευμάτων του κυπριακού Τύπου ή στα πολιτικά πηγαδάκια. Ωστόσο στη Κύπρο η επίδραση των εν λόγω αποκαλύψεων είχε και, όπως αναμένονταν, πολιτικό ενδιαφέρον αλλά και μια σειρά επιμέρους χαρακτηριστικών οι οποίες χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης. Στις διεθνείς αποκαλύψεις για το 2021 δεν πρέπει να απουσιάζει και η εσωτερική διάσταση μιας και το 2021 κυκλοφόρησαν και τα δύο βιβλία («Συμμορία» και «Έγκλημα στο Κρανς Μοντανά» του δημοσιογράφου-ερευνητή, Μακάριου Δρουσιώτη, στα οποία υπάρχουν σειρά στοιχείων για την διαφθορά και το Κυπριακό την περίοδο 2013-2017 –όπως τα έζησε και κατέγραψε ο ίδιος όντας και στενός συνεργάτης του Προέδρου Αναστασιάδη. Το 2021 υπήρξαν επίσης οι αποκαλύψεις εγγράφων στην εφημερίδα «Φ» σε σχέση με τα όσα διαμείφθησαν στο Κρανς Μοντανά, το 2017, εξέλιξη που επανέφερε την πόλωση για το τι τελικά συνέβη στην τελευταία απόπειρα επίλυσης του Κυπριακού –που ναυάγησε. Αποκαλύψεις για τις οποίες κάποιοι είδαν στοχευμένες διαρροές.

Πως διαμορφώθηκε το σκηνικό

Το 2021 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μια χρονιά που ναι μεν η συζήτηση για την διαφθορά στη Κύπρο διαχύθηκε οριζόντια προς το πολιτικό ακροατήριο, την κοινωνία και τα κόμματα ωστόσο η δυναμική των αποκαλύψεων σε επίπεδο διεθνούς έρευνας δημιούργησε κι επιμέρους, κυπριακά, συγκείμενα:

• Απασχόλησε μεν ως προς την πόλωση που έφερε στον δημόσιο διάλογο και την κριτική μεταξύ κυβέρνησης κι αντιπολίτευσης αλλά δεν κυριάρχησε κι εξαφανίστηκε «μέχρι την επόμενη αποκάλυψη». Καλοί οι υψηλοί τόνοι αλλά όπως αποδεικνύεται στη Κύπρο υπάρχει αντοχή του πολιτικού συστήματος ως προς την δυναμική που διαδραματίζουν οι αποκαλύψεις σε τέτοιο εύρος και δη ως προς την αντίδραση που επισύρουν (πχ το ζήτημα των παραιτήσεων είτε ως αποτελέσματος αποκαλύψεων, είτε ως πολιτικού αιτήματος από κόμματα και δρώντες του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας)

• Επανάφερε στο προσκήνιο την συζήτηση για την Δικαιοσύνη στη Κύπρο, καθιστώντας την πτυχή αυτή κεφαλαιώδους σημασίας για τον πολιτικό διάλογο αλλά και βασικό ζήτημα της πολιτικής ατζέντας. Το 2021 είδαμε μάλιστα στη Κύπρο και διαδηλώσεις στους δρόμους με βασικό αίτημα της πάταξη της διαφθοράς. Το πως δουλεύει η Δικαιοσύνη στη Κύπρο είναι ένα ζήτημα που θα μας απασχολήσει κι εντός του 2022 και με φόντο τις προεδρικές του 2023 καθώς και το πως οι διάφορες αρχές στη Κύπρο αντιδρούν σε σχέση με μια διεθνή αποκάλυψη ως προς την έρευνά τους και τα τελικά πορίσματα

• Περιχαράκωσε την κάθε πλευρά ως προς τις κόκκινες γραμμές της με την κυβέρνηση να υπεραμύνεται της μη ύπαρξης διαφθοράς σε επίπεδο Προέδρου και την αντιπολίτευση να μην επιτυγχάνει να καταστήσει τις εν λόγω αποκαλύψεις σε εργαλείο πολιτικής που θα επιτάχυνε εξελίξεις ή θα κεφαλαιοποιούσε πολιτικό κεφάλαιο

Σε αναζήτηση αξιοπιστίας

Αποτιμώντας κανείς το 2021 ως προς τις εξελίξεις σε σχέση με την διαφθορά αρκεί κανείς να ανατρέξει στις συνεδρίες της Επιτροπής Θεσμών στη Βουλή. Τρίωρα sessions, πολλές και σκληρές ατάκες αλλά επί της ουσίας αδυναμία να υπάρξει ουσιαστικό έργο επί του ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο οποίο υπήρχε ονομαστική αναφορά στη Κυπριακή Δημοκρατία και στον ίδιο τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Εξάλλου τόσο τα Pandora Papers όσο και τα όσα είδαν το φως της δημοσιότητας την περίοδο 2019-2021 –βάζοντας την Κύπρο στο κάδρο- δείχνουν να έχουν πλήξει ανεπανόρθωτα την εικόνα της Κυπριακής Δημοκρατίας σε διεθνές κι ευρωπαϊκό επίπεδο αφήνοντας τον... λεκέ σε ζητήματα διαφάνειας, καταπολέμησης της διαφθοράς και αντιμετώπισης της συστημικής φοροδιαφυγής. Η εικόνα της Κύπρου που ζητεί διεθνή διπλωματική στήριξη για ζητήματα παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου από την Τουρκία, ενώ έχει κατοχυρώσει το brand ενός φορολογικού παραδείσου ή του χώρου δραστηριοποίησης αμφιλεγόμενων ολιγαρχών καθίσταται, σε κάθε περίπτωση, προβληματική και είναι, σε μεγάλο βαθμό, η εικόνα της χώρας για το 2021 –τουλάχιστον ιδωμένη από το φακό ενός παρατηρητή που δεν ζει καθημερινά στη Κύπρο. Κι ως προς αυτό, το 2021 θα μπορούσε να θεωρηθεί μια χρονιά, που αν την προσεγγίσει κανείς αναστοχαστικά, η Κύπρος βρίσκεται σε αναζήτηση αξιοπιστίας σε σχέση με τα όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας.