«Το ζητούμενο από τον κυοφορούμενο ανασχηματισμό, σαφέστατο. Το κύρος, η στιβαρότητα, η παραγωγή έργου και η αποτελεσματικότητα… Ο γνώμονας με βάση τον οποίο θα κάνει τις τελικές επιλογές του ο Νίκος Χριστοδουλίδης. Θέλοντας, όχι απλώς να φρεσκάρει αλλά, ει δυνατόν, να ανανεώσει πλήρως την εικόνα της κυβέρνησης στα μάτια των πολιτών. Διότι γνωρίζει ότι μόνο έτσι μπορεί να αντιστραφεί η όποια αρνητική εικόνα, να εκλείψει η δυσαρέσκεια, να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη, να δώσει ώθηση στον ίδιο του τον εαυτό. Για να είναι σε θέση να κάνει και πάλι παιχνίδι». Το γράφαμε τέλος Οκτωβρίου στο ρεπορτάζ της «Κ», μια εποχή που ο πολυσυζητημένος ανασχηματισμός βρισκόταν ακόμη στα σπλάχνα του προεδρικού μηχανισμού. Σήμερα, με τις αλλαγές ήδη ανακοινωμένες, εκείνο που αποκτά ιδιαίτερη σημασία είναι η παράγραφος που ακολουθούσε τα πιο πάνω: «Καθοριστικό ρόλο σ’ αυτό, αναμένεται να διαδραματίσει η αλλαγή ρότας και η νέα προσέγγιση που, σύμφωνα με τις πληροφορίες της “Κ”, προσανατολίζεται να υιοθετήσει. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης φέρεται απόλυτα συνειδητοποιημένος ότι η αρχική επιμονή του για καταρτισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών, ακουγόταν μεν εύηχη, δεν απέδωσε ωστόσο στον βαθμό που θα ήθελε. Δεν αφορά όλες τις περιπτώσεις. Οι προβληματικές ωστόσο αποτελούν βαρίδια για όλη την κυβέρνηση. Γι’ αυτό και η προσέγγιση που θα ακολουθήσει τώρα, θα έχει μάλλον περισσότερη πολιτική απόχρωση παρά τεχνοκρατική. Ο απώτερος στόχος άλλωστε, είναι η δυναμική του νέου σχήματος να είναι τέτοια που να “πάει” με προοπτική τον Νίκο Χριστοδουλίδη μέχρι το 2028».

Πλέον, αυτό είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού. Ο ανασχηματισμός που ανακοίνωσε ο Νίκος Χριστοδουλίδης δεν ήταν απλώς μια αναγκαία «φρεσκάδα» στο κυβερνητικό σχήμα, η οποία, μάλιστα, είχε καθυστερήσει πολύ. Είναι το προγεφύρωμα, ένα ενδιάμεσο, υπολογισμένο βήμα προς τον κύριο στόχο: την επανεκλογή του το 2028. Και για να γίνει αυτό κατορθωτό, ο ανασχηματισμός είχε τέσσερις –τουλάχιστον– στόχους.

Η «από καιρού επιχειρούμενη» αποδυνάμωση του ΔΗΣΥ

Για δύο χρόνια, κυβέρνηση και ΔΗΣΥ πορεύονταν σ’ ένα καθεστώς αβέβαιης εκεχειρίας. Μικρές αψιμαχίες όσο χρειάζεται για τα προσχήματα, την ίδια ώρα που παράγοντες του ΔΗΣΥ άνθρωποι του Προέδρου, επιχειρούσαν στο παρασκήνιο –τουλάχιστον κατά τον πρώτο χρόνο– να δημιουργήσουν συνοικέσιο. Ανεπιτυχώς. Στη συνέχεια ο Νίκος Χριστοδουλίδης άνοιξε κι άλλο τη βεντάλια, έκανε πολιτικούς διορισμούς Συναγερμικών και άνοιγε παράθυρα προς τη βάση του κόμματος, επιχειρώντας να κρατήσει την ηγεσία του σε μια ιδιότυπη πολιτική ομηρία.

Όταν οι δίαυλοι για πιθανή συμμετοχή του ΔΗΣΥ στην κυβέρνηση έφτασαν στο ταβάνι τους, και η ηγεσία της Πινδάρου απέρριψε ρητά το ενδεχόμενο, ο Πρόεδρος προχώρησε σε μία από τις πιο μελετημένες κινήσεις του: Αποφασίζοντας να επικοινωνήσει με τρόπο ξεκάθαρο τη θέση του: Διαχώρισε τη βάση του ΔΗΣΥ από την ηγεσία του.

Δεν είναι μικρή λεπτομέρεια ότι στην πρωτοχρονιάτικη συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο» είπε πως «η ηγεσία έθεσε το κόμμα στην αντιπολίτευση,» αλλά «σημαντική μερίδα των ψηφοφόρων του ΔΗΣΥ στηρίζει την κυβέρνηση και το έργο της». Με μία φράση, άφησε να αιωρείται το μήνυμα: Οι πόρτες του Προεδρικού είναι ανοιχτές για τη βάση του ΔΗΣΥ –η διάκριση δεν γίνεται προς εσάς– και όσοι πιστοί προσέλθετε.

Δεν ήταν ένα επικοινωνιακό εύρημα. Ήταν μια κίνηση στρατηγικού χαρακτήρα, ενδεικτική της πορείας που αποφάσισε να ακολουθήσει και της στάσης που θα τηρούσε πλέον απέναντι στην παράταξη. Τηρουμένων πάντων των προσχημάτων καθώς δεν τον συμφέρει η απευθείας και ολική ρήξη, που θα έχει ως αποτέλεσμα να απολέσει τη στήριξη που του παρέχει για την ώρα στη Βουλή. Πόσο μάλλον, όταν η Αννίτα Δημητρίου παίζει το χαρτί της σοβαρής, υπεύθυνης δύναμης που δεν βάζει το προσωπικό ή ακόμα και το κομματικό συμφέρον πάνω από τον τόπο.

Αυτό που ενισχύει τη στάση Χριστοδουλίδη είναι ένα στοιχείο που καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις της «Κ» και θέλει ένα σημαντικό κομμάτι των ψηφοφόρων του ΔΗΣΥ να δηλώνει ότι προτιμά συμμετοχή στην κυβέρνηση Χριστοδουλίδη παρά την τρέχουσα θέση στην αντιπολίτευση.

Η ηγεσία του ΔΗΣΥ, μέσω Αννίτας Δημητρίου, το απορρίπτει για πολλοστή φορά μέσα κι από τη συνέντευξη που φιλοξενεί η σημερινή έκδοση της «Κ»: «Υπάρχει συντριπτική κομματική απόφαση ότι ανήκουμε στην αντιπολίτευση… το 60% έχει αρνητική κρίση για την κυβέρνηση». Αλλά η ζημιά έχει γίνει. Είτε το παραδέχεται ο ΔΗΣΥ είτε όχι, ο Χριστοδουλίδης σπέρνει ρήγματα, χτίζει συστηματικά ένα δεύτερο Συναγερμό, ένα παράλληλο αντι-ηγετικό μπλοκ που του επιτρέπει να ελέγχει το κεντροδεξιό πεδίο, αποδυναμώνοντας την επιρροή της Πινδάρου.

Αναδιάταξη ισορροπιών και η αποτροπή σύμπλευσης ΔΗΣΥ - ΔΗΚΟ

Το φλερτ μεταξύ ΔΗΣΥ και ΔΗΚΟ τον τελευταίο χρόνο δεν ήταν φήμη. Ήταν πραγματικότητα. Από φιλοφρονήσεις στελεχών, μέχρι την πολυθρύλητη συνέντευξη του Νικόλα Παπαδόπουλου στην «Κ», όπου υπενθύμιζε ότι η συνεργασία των δύο κομμάτων «έβγαλε τη χώρα από την κρίση», το έδαφος έδειχνε να προετοιμάζεται.

Για το Προεδρικό, αυτή η εξέλιξη ήταν κόκκινος συναγερμός. Μια πιθανή συμφωνία ΔΗΣΥ–ΔΗΚΟ για την Προεδρία της Βουλής το 2026 και την Προεδρία της Δημοκρατίας το 2028 θα δημιουργούσε έναν ανεξέλεγκτο αντίπαλο πόλο. Ο Χριστοδουλίδης δεν μπορούσε να το αφήσει να ωριμάσει. Ο ανασχηματισμός λειτούργησε ως πολιτικός αποτρεπτικός μηχανισμός: με κινήσεις που κλείδωσαν ξανά το Κέντρο κοντά του και με διορισμούς που υπενθύμισαν στο ΔΗΚΟ ότι η σχέση του με την κυβέρνηση είναι ακόμη «ζωντανή». Και, κυρίως, χρήσιμη.

Η συνέντευξη της Αννίτας Δημητρίου αυτή την Κυριακή στην «Κ» έρχεται να λειτουργήσει «υποστηρικτικά» στο εποικοδομητικό κλίμα που είχε δημιουργηθεί προηγουμένως μεταξύ των δύο κομμάτων: «Η αλήθεια είναι ότι κάθε φορά που ο ΔΗΣΥ συνεργάστηκε με τον κεντρώο χώρο είχαμε αντιμετωπίσει επιτυχώς μεγάλες προκλήσεις για τον τόπο. Συνεπώς, όπου μπορούμε να έχουμε συνεργασίες με πολιτικά κόμματα ή άτομα με τα οποία υπάρχει σύγκλιση απόψεων, το κάνουμε και το επιδιώκουμε». Το Προεδρικό, εν τω μεταξύ, πέτυχε ένα πρώτο (καθοριστικό;) χτύπημα στο αφήγημα της «σύγκλισης ΔΗΣΥ–ΔΗΚΟ», υπονομεύοντάς το. Και θα επιδιώξει να αναδιατάξει το παιχνίδι με στοχευμένες κινήσεις προς το Κέντρο, με πολιτικές «πάσες» που δυσκολεύουν το ΔΗΚΟ να απομακρυνθεί, ώστε αυτή η προσέγγιση να μην αποκτήσει σάρκα και οστά και να κρατήσει κλειδωμένες τις συμμαχίες του 2023.

Στήριξη και αναχαίτιση της κατάρρευσης του Κέντρου

Οι δημοσκοπήσεις πριν από τον ανασχηματισμό αποτύπωναν ένα Κέντρο σε αποσύνθεση. Όσο ο χρόνος κυλούσε, ΔΗΚΟ, ΔΗΠΑ, ΕΔΕΚ, τα κόμματα που στήριξαν την εκλογή του Χριστοδουλίδη το 2023, βυθίζονταν σε φθορά: χαμηλές συσπειρώσεις, εσωτερικές κρίσεις, «διαρροές» προς άλλες δεξαμενές. Η αποσύνθεσή του, θα παρέσερνε τα πάντα. Και για τον Πρόεδρο, αυτή η φθορά μεταφραζόταν σε απώλεια πολιτικής στέγης. Θα τον άφηνε μετέωρο το 2028.

Ο ανασχηματισμός προσπάθησε να σταματήσει την αιμορραγία. Επιδιώκει να λειτουργήσει σαν μια ένεση πολιτικής σταθερότητας προς τους συμμάχους του 2023. Δίνει ρόλους, προσφέρει ορατότητα, επιτρέπει στα κόμματα αυτά να «πουλούν» κυβερνητικό έργο στους ψηφοφόρους τους. Το μήνυμα είναι απλό: «Μείνετε κοντά. Είστε χρήσιμοι, είστε μέρος του κάδρου. Μαζί και στο 2028». Το Κέντρο δεν έχει πολλές εναλλακτικές και ο Χριστοδουλίδης το γνωρίζει. Ο ανασχηματισμός λειτουργεί σαν πολιτική πατέντα επιβίωσης.

Η διακριτική –αλλά υπαρκτή– γέφυρα προς το ΕΛΑΜ

Ο Χριστοδουλίδης δεν το παραδέχεται. Δεν χρειάζεται όμως να το κάνει. Όταν η πολιτική μιλάει με κινήσεις, δεν χρειάζονται δηλώσεις. Τα σημάδια δεν κρύβονται. Πέρα από αυτά που είχαν ήδη καταγραφεί στο πρόσφατο παρελθόν, ήρθε η τοποθέτηση στο υπουργείο Δικαιοσύνης του Κωνσταντίνου Φυτιρή, η οποία προκάλεσε εμφανή ενθουσιασμό σε δυναμικά στρώματα που κινούνται γύρω από το ΕΛΑΜ. Όχι επίσημα στελέχη, περισσότερο το «βαθύ» ακροατήριο. Που με ευκολία διαλαλεί τη χαρά του που «ένας δικός τους» –ο δεύτερος, μάλιστα– ανέλαβε υπουργικό τιμόνι. Το ΕΛΑΜ λειτουργεί με αντανακλαστικά αντικομουνιστικού μένους (το έδειξε και η στήριξη μετά το κέλευσμα Αβέρωφ Νεοφύτου για εκλογή της Αννίτας Δημητρίου στην προεδρία της Βουλής) και απορριπτικής θεωρίας στο Κυπριακό, σίγουρα δεν θα στραφεί υπό τις παρούσες συνθήκες προς τον ΔΗΣΥ.

Εν κατακλείδι

Το προγεφύρωμα λοιπόν δεν είναι μια μεταφορά υπερβολής. Είναι η πιο ακριβής περιγραφή της στρατηγικής λογικής αυτού του ανασχηματισμού. Ένα προγεφύρωμα που: Στοχεύει σε αποδυνάμωση και περιθωριοποίηση του ΔΗΣΥ, αναδιατάσσει την πολιτική γεωγραφία, μπλοκάροντας την πιθανή σύγκλιση ΔΗΣΥ–ΔΗΚΟ, επιχειρεί να στηρίξει το Κέντρο και να το κρατήσει κοντά στο Προεδρικό, διατηρεί και ενισχύει δίαυλους με το ΕΛΑΜ.