Τα στοιχεία που παρουσίασε πρόσφατα στη Βουλή το υφυπουργείο Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας δείχνουν τη βαθιά εξάρτηση της κυπριακής οικονομίας από το ξένο εργατικό δυναμικό που διαμένει και εργάζεται στην Κύπρο. Η υπογεννητικότητα καθώς και η έλλειψη ενδιαφέροντος για συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας, από το εγχώριο εργατικό δυναμικό, καθιστούν αναγκαίο παράγοντα την αναζήτηση ξένων εργατικών χεριών προκειμένου η Κύπρος να διατηρήσει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), η συνολική αξία του οποίου ανέρχεται στα €33,5 δισ. Ένα πρόβλημα το οποίο είναι πανευρωπαϊκό και που σε αρκετές χώρες έγινε προσπάθεια να αμβλυνθεί μέσω των μεταναστευτικών ροών προς τη Γηραιά Ήπειρο. Μοντέλο το οποίο προκάλεσε παρενέργειες με τη διόγκωση της αδήλωτης εργασίας, την εκμετάλλευση ξένων εργατών, την απώλεια κρατικών εσόδων, την έκρηξη των επιδοματικών παροχών αλλά και την αύξηση κοινωνικών προβλημάτων παραβατικού χαρακτήρα. Παρόμοια φαινόμενα βίωσε και η Κύπρος σε περιόδους που οι μεταναστευτικές ροές παρουσίαζαν αύξηση, σε σημείο μάλιστα που εκφράζονταν δημόσια ζωηρές ανησυχίες για πρόκληση σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων καθώς και διατάραξη του δημογραφικού ισοζυγίου σε κάποιες τοπικές κοινωνίες. Με βάση τα τελευταία στοιχεία του υφυπουργείου Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας, το ξένο νόμιμο εργατικό δυναμικό που διαμένει στην Κύπρο ανέρχεται στις 175.677 και προέρχεται από κράτη μέλη της Ε.Ε. ή από τρίτες χώρες. Πονοκέφαλος για τα ευρωπαϊκά κράτη, ανάμεσά τους και η Κύπρος, συνεχίζει να αποτελεί η πολιτική κοινωνικής στήριξης όσων αναζητούν μια καλύτερη μοίρα μακριά από τις πατρίδες τους. Μια πολιτική που αποδεδειγμένα δεν εξυπηρέτησε τον επιδιωκόμενο στόχο οι μετανάστες να αποτελέσουν το εργαλείο επίλυσης των σοβαρών ελλείψεων στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Αποτέλεσμα, κάποια ευρωπαϊκά κράτη όπως η Μεγάλη Βρετανία να αναθεωρούν κοινωνικές παροχές σε μετανάστες προκειμένου να ανακόψουν τις μεταναστευτικές ροές.

Η συνεισφορά

Τα τελευταία 15 με 20 χρόνια δεν υπάρχουν στοιχεία που να προσδιορίζουν τα ποσοστά συνεισφοράς του ξένου εργατικού δυναμικού στην οικονομία. Με βάση τα όσα παρουσίασε στη Βουλή ο υφυπουργός Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας, Νικόλας Ιωαννίδης η πλειοψηφία όσων έχουν εξασφαλίσει άδεια εργασίας απασχολούνται σε οικιακή και γενική απασχόληση, όπου υπάρχει η μεγαλύτερη ζήτηση, ως μέλη διεθνών εταιρειών, ως φοιτητές, αλλά και ως μέλη οικογενειών Κυπρίων υπηκόων και υπηκόων Ε.Ε. Επίσης, ένα απροσδιόριστο ποσοστό αφορά και πρόσωπα με καθεστώς διεθνούς προστασίας, αλλά και άλλα τα οποία παραμένουν στην Κύπρο μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες οριστικής απόφασης επί των αιτήσεων που έχουν υποβάλει για άσυλο. Σύμφωνα με τον κ. Ιωαννίδη, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μείωση στον αριθμό των προσώπων με καθεστώς διεθνούς προστασίας που πιθανόν να σχετίζεται με τις εξελίξεις στη Συρία, αλλά και τα μέτρα που έλαβε η Λευκωσία προκειμένου η Κύπρος να μην δίνει προς τα έξω την εικόνα του ελκυστικού προορισμού παράνομων μεταναστών.

Τα θετικά και αρνητικά

Και ενώ στη νόμιμη απασχόληση από Ε.Ε. και τρίτες χώρες υπάρχει μια ξεκάθαρη εικόνα, δεν συμβαίνει το ίδιο με όσους φθάνουν στην Κύπρο από μη νόμιμες εισόδους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υφυπουργείου, πέρα από τις νόμιμες άδειες εργασίας, στην Κύπρο διαμένουν νόμιμα περίπου 16 χιλιάδες πρόσωπα των οποίων εκκρεμεί η εξέταση αίτησης για άσυλο, καθώς και άλλες 6 χιλιάδες που έχουν υποβάλει ένσταση μετά από απόρριψη της αίτησής τους για άσυλο. Οι δυο αυτές κατηγορίες καλύπτουν ένα κενό που υπάρχει σε βαριά επαγγέλματα στον αγροτικό, κτηνοτροφικό και κατασκευαστικό τομέα που δεν υπάρχει ενδιαφέρον από το ντόπιο εργατικό δυναμικό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αξιολόγηση του ξένου εργατικού δυναμικού που γίνεται από τον Γιώργο Συρίχα, οικονομολόγο και σύμβουλο του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Από μελέτες που είχαν πραγματοποιηθεί στο παρελθόν η χρησιμοποίηση ξένου φθηνού εργατικού δυναμικού είχε ως αποτέλεσμα την εξασθένιση των επενδύσεων σε τεχνολογικές υποδομές, με συνέπεια να εντοπίζονται αρνητικά αποτελέσματα στην παραγωγικότητα σε κάποιους τομείς. Σοβαρά ζητήματα φαίνεται να εντοπίζονται σε κάποιους τομείς της οικονομίας όπου λόγω του περιστασιακού χαρακτήρα της απασχόλησης ανθεί η αδήλωτη εργασία. Παρά το αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο για όσους παρανομούν, δεν υπάρχουν στοιχεία για τις απώλειες κρατικών εσόδων. Στα αρνητικά, κυρίως σε σύγχρονα επαγγέλματα, καταγράφεται και το φαινόμενο απουσίας στην εισαγωγή τεχνογνωσίας.

Ελλείψεις

Ένας μεγάλος αριθμός μεταναστών που διαμένει νόμιμα στην Κύπρο αφορά πρόσωπα από τη Συρία, ειδικά της περιόδου Άσαντ. Οι περιπτώσεις αυτές που απολάμβαναν προστασίας εξασφάλιζαν απασχόληση κυρίως στον κατασκευαστικό τομέα. Από την πτώση του καθεστώτος Άσαντ στις 09/12/2024 παρατηρείται μείωση του αριθμού των Σύρων μεταναστών, οι οποίοι επιστρέφουν στη χώρα τους. Μέχρι σήμερα από την Κύπρο έχουν αποχωρήσει 4.007 Σύροι οι οποίοι πιστεύεται ότι θα αφήσουν κενό σε έναν κλάδο που τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε άνθηση. Ελλείψεις καταγράφονται και στον τουριστικό κλάδο, όπου οι ξενοδόχοι αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν μετανάστες σε θέσεις εργασίας πρώτης γραμμής.

Η ακτινογραφία του ξένου εργατικού δυναμικού

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία του υφυπουργείου Μετανάστευσης και ∆ιεθνούς Προστασίας για το ξένο εργατικό δυναμικό της Κύπρου. 40.735 είναι Ρώσοι (περίπου 23% του συνόλου), αριθμός έως τρεις ή τέσσερις φορές μεγαλύτερος από τον αριθμό άλλων εθνικοτήτων. Ακολουθούν οι υπήκοοι του Η.Β., οι οποίοι ανέρχονται σε 16.279, του Νεπάλ στους 15.607, της Ινδίας στους 14.237, της Συρίας στους 12.868, της Κίνας στους 9.407, της Σρι Λάνκα στους 8.895, των Φιλιππινών στους 8.807, τις Ουκρανίας στους 6.172, της Αιγύπτου στους 4.860 και 37.810 υπήκοοι άλλων χωρών. Στα κέντρα φιλοξενίας μεταναστών διαμένουν 400 στο Πουρνάρα, 269 στην Κοφίνου, 227 στις Λίμνες, ενώ υπάρχουν 167 ασυνόδευτοι ανήλικοι σε διάφορες δομές και ακόμα 58 σε αναμονή στο Κέντρο Πουρνάρα.