Εντός τριών ημερών δύο Ευρωπαίοι ηγέτες, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Κιρ Στάρμερ και ο καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς, επιβεβαίωσαν ενώπιον του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μέσα στο Λευκό Παλάτι στην Αγκυρα, εκείνο που από καιρό ήταν σαφές, αλλά απέκτησε και χαρακτηριστικά υψηλού συμβολισμού: Οι Ευρωπαίοι επιθυμούν την Τουρκία εντός της αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Ευρώπης, όχι αφηρημένα, αλλά με πολύ συγκεκριμένους τρόπους, ως αγοραστές συστημάτων αλλά και ως εταίρους και επενδυτές στην αμυντική βιομηχανία. Τόσο ο κ. Στάρμερ όσο δύο ημέρες αργότερα και ο κ. Μερτς φρόντισαν να μην πουν σχεδόν τίποτα για την ανάγκη η Τουρκία να σεβαστεί τις θεμελιώδεις –υποτίθεται κατεξοχήν ευρωπαϊκές– αρχές σεβασμού του Κράτους Δικαίου και των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων.

Η στροφή

Η εμβληματική συμφωνία που έδεσε τα συμφέροντα των βασικών κρατών της Δυτικής Ευρώπης (Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία και Ιταλία) με την Τουρκία είναι, βεβαίως, αυτή της αγοράς 20 Eurofighter, μάλιστα με όπλα που κατασκευάζει η MBDA (στην οποία πέρα από τις βιομηχανίες των τεσσάρων προαναφερόμενων κρατών, συμμετέχει και η Γαλλία). Αν και η χρήση Meteor δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμη επισήμως, οι Γάλλοι έχουν εγκαίιρως προειδοποιήσει την Ελλάδα ότι σε περίπτωση που η συμφωνία για τα Eurofighter προχωρήσει, θα ήταν δύσκολο να τεθεί κάποιο βέτο. Οι Βρετανοί είχαν ειδοποιήσει από επίσημο δίαυλο την Αθήνα για την πρόθεσή τους να πουλήσουν τα Eurofighter στην Τουρκία πριν από τον Φεβρουάριο του 2025 και τις ομοσπονδιακές εκλογές στη Γερμανία, η οποία επί Σολτς έθετε ακόμη βέτο. Αμέσως μετά την ανάδειξη Μερτς, οι Γερμανοί ήραν τις επιφυλάξεις τους και μάλιστα προχώρησαν σε ταχεία βήματα εξομάλυνσης των σχέσεων με την Τουρκία. Υπενθυμίζεται ότι μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόχαν Βάντεφουλ είχε προγραμματισμένη επίσκεψη στην Αθήνα (η οποία αναβλήθηκε λόγω της συνόδου για τη Γάζα στο Σαρμ ελ Σέιχ) και δύο ημέρες προτού ταξιδέψει, είχε ταχθεί υπέρ της συμμετοχής της Τουρκίας στο SAFE και της πώλησης των Eurofighter. Υπό μια έννοια, η σύνοδος στο Σαρμ ελ Σέιχ ήταν μια ευπρόσδεκτη αφορμή αναβολής ενός ταξιδιού που δεν φαινόταν να ωφελεί ιδιαίτερα τις ελληνογερμανικές σχέσεις.

Υπενθυμίζεται ότι η Γερμανία, και όχι μόνον η Ιταλία και η Ισπανία που έχουν πλέον πολύ στενές σχέσεις με την Τουρκία στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, ουσιαστικά κινήθηκε έντονα, τόσο παρασκηνιακά όσο και στο προσκήνιο, προκειμένου να δημιουργηθούν οι συνθήκες ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Αμυνα.

Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα, με την Κυπριακή Δημοκρατία και τη Γαλλία, η οποία επιχειρεί να προφυλάξει τη δική της σημαντική, εγχώρια αμυντική βιομηχανία, αποτελούν τα μοναδικά τρία κράτη που θέτουν βέτο στη συμμετοχή στης Τουρκίας στα δάνεια του Κανονισμού SAFE. Δεδομένου ότι έως το τέλος του μηνός θα πρέπει να έχουν προταθεί τα βασικά έργα που θα χρηματοδοτηθούν από τον SAFE, είτε οι τρεις χώρες που μπλοκάρουν την Τουρκία θα υποχωρήσουν κατόπιν κάποιας συμφωνίας είτε η Αγκυρα θα μείνει εκτός. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Τούρκοι είναι ήδη προετοιμασμένοι γι’ αυτό και, ούτως ή άλλως, μπορεί να συμμετάσχουν σε κοινοπραξίες οι οποίες θα διεκδικούν συμμετοχή μικρότερη του 35% ενός πρότζεκτ. Ενώ, παράλληλα, θα μπορούν να συνεργάζονται σε διμερές επίπεδο για την ανάπτυξη και την κατασκευή οπλικών συστημάτων, όπως ήδη κάνουν με την Ιταλία και την Ισπανία σε εκτεταμένη κλίμακα.

Η αεροπορική υπεροχή

Η ένταξη του Eurofighter στο τουρκικό οπλοστάσιο αποτελεί έναν υπολογίσιμο παράγοντα ενίσχυσης, ωστόσο σε αυτή τη φάση η ελληνική Πολεμική Αεροπορία (Π.Α.) διατηρεί ένα ποιοτικό προβάδισμα, ενώ το υπουργείο Εθνικής Aμυνας κάνει προσπάθειες εξορθολογισμού της δομής αλλά και του κόστους συντήρησης του αεροπορικού στόλου. Oπως είναι γνωστό, ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η αναβάθμιση 82 αεροσκαφών F-16 σε διαμόρφωση Viper. Μάλιστα αντιμετωπίζονται και οι «παιδικές ασθένειες» του προγράμματος που είχε συμφωνηθεί με τις ΗΠΑ το 2017, ανάμεσα στις οποίες ήταν, για παράδειγμα, η απουσία πρόνοιας για σύστημα αυτοπροστασίας. Σε αυτό το πεδίο φαίνεται ότι η Αθήνα βρίσκεται πολύ κοντά στην επιλογή ισραηλινών συστημάτων που μπορεί να προστίθενται και να αφαιρούνται επί τόπου σε κάθε αεροπλάνο, προκειμένου να χρησιμοποιούνται από τα μαχητικά που θα είναι κάθε φορά διαθέσιμα.

Η Αθήνα αναμένει, επίσης, το 2028 το πρώτο από τα 20 μαχητικά αεροσκάφη πέμπτης γενιάς τύπου F-35, τα οποία θα ωθήσουν την Π.Α. στον 21ο αιώνα. Ο συνδυασμός 20 F-35 και 82 F-16 Viper αυξάνει, βεβαίως, κάθετα την επιχειρησιακή δυνατότητα. Για τα εναπομείναντα F-16 υπάρχουν διάφορες ιδέες, με πλέον χαρακτηριστική εκείνη της αναβάθμισης και των 38 F-16 Block 50 σε Viper, μάλιστα με συζητήσεις οποίες διεξάγονται από το 2018. Εντός της κυβέρνησης υπάρχει, πάντως, μια αρκετά σοβαρή συζήτηση για το αν θα πρέπει το περίπου ένα δισ. ευρώ που θα απαιτηθεί για την αναβάθμιση των 38 αεροσκαφών να χρησιμοποιηθεί ως μέρος ενεργοποίησης της προαίρεσης αγοράς ακόμη 12 F-35, καθώς, ούτως ή άλλως, η κυβέρνηση ήδη έχει τη δυνατότητα προσθήκης ακόμη 20 συνολικά. Σκόπελο προς αυτήν τη κατεύθυνση αποτελεί ότι το F-35 είναι αεροπλάνο με υψηλές ανάγκες υποστήριξης. Στον αντίποδα, η δαπάνη για άλλα 38 F-16 Viper έχει ως αποκλειστικό γνώμονα την προικοδότηση της ΕΑΒ με έργο, με όριο παράδοσης μετά το 2035, όταν η τεχνολογία αυτή θα έχει φτάσει τα όριά της. Σε κάθε περίπτωση, η Αθήνα συζητάει πλέον με διάφορες χώρες, ανάμεσα στις οποίες η Νότια Κορέα, για την προώθηση του σχεδίου της ανάπτυξης Loyal Wingman, δηλαδή μιας μη επανδρωμένης ιπτάμενης πλατφόρμας που θα πετάει και θα ελέγχεται από ένα επανδρωμένο αεροσκάφος.

Τα Rafale και τα Mirage

Η Π.Α. διαθέτει, επίσης, 24 γαλλικά μαχητικά Rafale με όπλα ακριβείας (Meteor) και η Αθήνα διαπραγματεύεται για την προμήθεια άλλων 6 έως 12. Η «Κ» έχει εγκαίρως αποκαλύψει ότι το Παρίσι ζητεί να αγοράσει έως 24 Mirage 2000-5 της Π.Α. προκειμένου εν συνεχεία να τα δώσει στην Ουκρανία. Αν και η Αθήνα αρνείται, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές το Παρίσι φαίνεται να βάζει στην ίδια συζήτηση το ελληνικό αίτημα για διευκολύνσεις στη διαπραγμάτευση για τα νέα Rafale. Επιπλέον, Ελλάδα και Ινδία συμφώνησαν στη συγκρότηση Επιτροπής που θα διερευνήσει αν τα παλαιότερα συνολικά 19 Μιράζ (Mirage 2000) που βρίσκονται εκτός μάχης στην Τανάγρα μπορεί να αγοραστούν από το Νέο Δελχί ως ανταλλακτικά. Οι πρώτες επαφές αναμένονται τον Νοέμβριο, αν και οι προσδοκίες είναι χαμηλές, καθώς τα αεροσκάφη είναι εκτός μάχης και εκτεθειμένα εδώ και αρκετά χρόνια.