Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε λεπτομέρειες για τις προτάσεις της σχετικά με τη χρηματοδότηση της ενίσχυσης της αμυντικής ετοιμότητας της Ε.Ε., προκειμένου να αποτρέψει μια ενδεχόμενη μελλοντική επίθεση από τη Ρωσία και να μειώσει την εξάρτηση της ηπείρου από τις Ηνωμένες Πολιτείες στον τομέα της ασφάλειας.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, τα μέτρα που προτείνονται θα μπορούσαν να ανέλθουν σε περίπου 800 δισ. ευρώ σε βάθος τεσσάρων ετών. 

Οι βασικοί πυλώνες της πρότασης:

Νέος κοινός δανεισμός της Ε.Ε.

Η Ε.Ε. σκοπεύει να αντλήσει 150 δισ. ευρώ μέσω δανείων εγγυημένων από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, τα οποία θα έχουν διάρκεια έως 45 έτη και θα διατίθενται στις κυβερνήσεις για αμυντικές επενδύσεις.

Το πρόγραμμα θα ονομάζεται “Security Action For Europe” (SAFE) και θα παραμείνει ανοιχτό για αιτήσεις μέχρι το τέλος του 2030.

Τα δάνεια θα χρηματοδοτήσουν κρίσιμα αμυντικά προγράμματα που η Ε.Ε. κρίνει ως προτεραιότητα, όπως:

• Αεράμυνα και πυραυλικά συστήματα
• Πυροβολικό, πυραύλους και πυρομαχικά
• Drones και συστήματα αναχαίτισης drones
• Κυβερνοασφάλεια, διαστημική άμυνα και ηλεκτρονικός πόλεμος
• Προστασία κρίσιμων υποδομών
• Βελτίωση στρατιωτικής κινητικότητας

Ποιοι μπορούν να επωφεληθούν:

Το πρόγραμμα αφορά μόνο αναδόχους και υπεργολάβους από την Ε.Ε., τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ), την Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (EFTA) (Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία) και την Ουκρανία.

Οι αγορές εξοπλισμού θα πρέπει να γίνονται ανά περίπτωση από τουλάχιστον δύο χώρες, εκ των οποίων η μία υποχρεωτικά να είναι κράτος-μέλος της Ε.Ε.

Το 65% της αξίας των προμηθειών θα πρέπει να προέρχεται από την Ε.Ε., τον ΕΟΧ, την EFTA ή την Ουκρανία.

Οι κυβερνήσεις θα διατηρούν το δικαίωμα αντικατάστασης μη ευρωπαϊκών εξαρτημάτων, αν οι αρχικοί κατασκευαστές επιβάλουν περιορισμούς στη χρήση τους.

Σημειώνεται ότι η Επιτροπή δανείζεται με χαμηλότερο επιτόκιο, καθώς διαθέτει ΑΑΑ πιστοληπτική αξιολόγηση, ενώ τα περισσότερα κράτη-μέλη έχουν χαμηλότερη.

Χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων για την  άμυνα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας που περιορίζουν τα ελλείμματα των κρατών-μελών.

Αυτή η εξαίρεση θα ισχύσει για τέσσερα χρόνια, από το 2025 έως το 2029, επιτρέποντας στις κυβερνήσεις να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ ετησίως.

Εάν όλα τα κράτη-μέλη εκμεταλλευτούν αυτή τη δυνατότητα στο μέγιστο, θα μπορούσαν να γίνουν έως 1 τρισ. ευρώ νέες αμυντικές δαπάνες μέσα σε τέσσερα χρόνια. Ωστόσο η πιο ρεαλιστική πρόβλεψη της Επιτροπής διαμορφώνεται στα 650 δισ. ευρώ.

Μετά την τετραετία, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να προσαρμόσουν τους προϋπολογισμούς τους στη νέα πραγματικότητα.

Χρηματοδότηση από τον υφιστάμενο προϋπολογισμό της Ε.Ε. (2021-2027)

Ο επταετής προϋπολογισμός της Ε.Ε. ύψους 1,2 τρισ. ευρώ καταρτίστηκε πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και δεν περιλαμβάνει σημαντικά κονδύλια για την άμυνα.

Ωστόσο, το ένα τρίτο του προϋπολογισμού αφορά τα διαρθρωτικά και κοινωνικά ταμεία (cohesion funds), τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν για έργα συνδεδεμένα με την άμυνα, όπως:

• Καταφύγια για τον άμαχο πληθυσμό
• Ενίσχυση υποδομών (δρόμοι, γέφυρες) για στρατιωτικές μετακινήσεις

Κάθε κυβέρνηση θα αποφασίζει αν θα αξιοποιήσει αυτή τη δυνατότητα.

Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και ιδιωτικά κεφάλαια

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ζητούν από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) να αυξήσει τη χρηματοδότηση αμυντικών έργων.

Η EIB διαθέτει επίσης ΑΑΑ πιστοληπτική αξιολόγηση, γεγονός που της επιτρέπει να προσφέρει φθηνότερα δάνεια από τις αγορές. Παράλληλα, η εμπλοκή της ΕΙΒ αυξάνει την εμπιστοσύνη των ιδιωτών επενδυτών, προσελκύοντας επιπλέον κεφάλαια.

Η Ε.Ε. προωθεί επίσης την ενοποίηση των χρηματαγορών της μέσω της Ενωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU), ώστε να αξιοποιηθούν ιδιωτικές αποταμιεύσεις που βρίσκονται σε χαμηλότοκες τραπεζικές καταθέσεις και να διοχετευθούν σε επενδύσεις υψηλής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένων της αμυντικής βιομηχανίας και των νέων τεχνολογιών.

Η απόφαση στα χέρια των κρατών-μελών

Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σηματοδοτούν μια ιστορική στροφή στην πολιτική ασφάλειας και άμυνας της Ευρώπης.

Ωστόσο, η υλοποίησή τους εξαρτάται από τη συναίνεση των κρατών-μελών, πολλά από τα οποία θα πρέπει να ισορροπήσουν μεταξύ της ανάγκης για ενίσχυση της άμυνας και των υφιστάμενων οικονομικών τους περιορισμών.

Η τελική απόφαση θα ληφθεί από τους Ευρωπαίους ηγέτες στις επόμενες Συνόδους Κορυφής, με τις συζητήσεις να αναμένεται να είναι έντονες, δεδομένου του διαφορετικού δημοσιονομικού χώρου και των στρατηγικών προτεραιοτήτων κάθε χώρας.