Γιώργος Σκαφιδάς

Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ βρέθηκε να περιοδεύει αυτήν την εβδομάδα στην Αφρική. Από τις 24 ως και τις 27 Ιουλίου επισκέφθηκε διαδοχικά την Αίγυπτο (όπου είχε συνάντηση και με την ηγεσία του Αραβικού Συνδέσμου), τη Δημοκρατία του Κονγκό (που δεν είναι όμως ίδια με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό), την Ουγκάντα και την Αιθιοπία (όπου έχει την έδρα της η 55μελής Αφρικανική Ένωση).

«Συμπτωματικά», περίπου τις ίδιες ημέρες (25 – 28 Ιουλίου), ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θα έκανε και εκείνος περιοδεία σε Καμερούν, Μπενίν και Γουινέα Μπισσάου. Ενώ παράλληλα, την ίδια περίοδο (24 Ιουλίου – 1 Αυγούστου), ήταν προγραμματισμένο να επισκεφθεί την περιοχή (την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αιθιοπία) και ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Κέρας της Αφρικής, Μάικ Χάμερ.

REUTERS/Desire Danga Essigue

Το ίδιο «συμπτωματικά», προ ημερών οι κ.κ. Τζο Μπάιντεν και Βλαντιμίρ Πούτιν είχαν βρεθεί με μόλις λίγα 24ωρα διαφορά, ο μεν Αμερικανός σε Ισραήλ και Σαουδική Αραβία, ο δε Ρώσος στο Ιράν…

Ως επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας, ο 72χρονος Λαβρόφ βρίσκεται αυτήν την εβδομάδα στην Αφρική με στόχο:

• Να προωθήσει το ρωσικό αφήγημα γύρω από τον πόλεμο στην Ουκρανία , ένα αφήγημα που «νομιμοποιεί» τη ρωσική εισβολή ενώ επιτίθεται στη μετα-αποικιοκρατική, «ιμπεριαλιστική» Δύση και στο ΝΑΤΟ.
• Να επιχειρήσει να πείσει πως δεν είναι η Ρωσία εκείνη που φέρει την κυρία ευθύνη για την επιδεινούμενη επισιτιστική κρίση, την άνοδο στις τιμές των τροφίμων και τα κενά στις εξαγωγές σιτηρών.
• Να (απο)δείξει στη διεθνή κοινότητα πως η Μόσχα εξακολουθεί να έχει «φίλους» στη διεθνή σκηνή, παρά την αντιρωσική κατακραυγή που διαδέχθηκε τον πόλεμο στην Ουκρανία.
• Να μας υπενθυμίσει το τέλος του αμερικανοκεντρικού «μονοπολικού κόσμου» και την είσοδο σε μια νέα εποχή… ρωσικής ανάκαμψης.
• Και να παρουσιάσει την Αφρική ως μια περιοχή που δεν υποκύπτει στις δυτικές πιέσεις όταν αρνείται να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία. 

Στα μάτια της Μόσχας, οι 17 αφρικανικές χώρες που τήρησαν στάση αποχής στην ψηφοφορία που διεξήχθη στον ΟΗΕ τον περασμένο Μάρτιο για την καταδίκη της ρωσικής εισβολής (και μαζί τους, η Ερυθραία που καταψήφισε την σχετική πρόταση) αποτελούν ένα «διπλωματικό κεφάλαιο» που δεν πρέπει να χαθεί, ειδικά σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία αναδιατάσσονται διεθνώς οι σφαίρες επιρροής όπως είναι η τρέχουσα. Σημαντική σημείωση: η 55μελής Αφρικανική Ένωση ξεχωριζει παράλληλα και ως το μεγαλύτερο voting block εντός του ΟΗΕ…

Russian Foreign Ministry/Handout via REUTERS

Όλα τα προαναφερθέντα σημεία, ο Ρώσος ΥΠΕΞ τα έθεσε όχι μόνο προφορικώς αλλά και γραπτώς, στο πλαίσιο άρθρου που δημοσίευσε σε τέσσερα διαφορετικά Μέσα (Al-Ahram στην Αίγυπτο, Les Dépêches de Brazzaville στο Κονγκό, New Vision στην Ουγκάντα, Ethiopia Herald στην Αιθιοπία), υπενθυμίζοντας έτσι σε όλους πως κάθε πόλεμος είναι παράλληλα και ένας πόλεμος προπαγάνδας. 

Μνήμες Ψυχρού Πολέμου 

Διαβάζοντας, εν έτει 2022, την επιστολή με την οποία ο Λαβρόφ απευθύνεται στους Αφρικανούς, θα μπορούσε κανείς να ταξιδέψει νοητά πίσω στις δεκαετίες του 1950, του ΄60 και του ΄70. Ήταν τότε που η Σοβιετική Ένωση επιχειρούσε να αποδομήσει τη… νατοϊκή, αποικιοκρατική, ιμπεριαλιστική Δύση μέσω της αφρικανικής ηπείρου: στέλνοντας τον Χρουστσόφ στο πλευρό του Νάσερ στην Αίγυπτο, στηρίζοντας τις δυνάμεις του Αγκοστίνιο Νέτο στην Ανγκόλα, ενισχύοντας τον Μενγκίστου Χαϊλέ Μαριάμ στην Αιθιοπία, προωθώντας τον Κβάμε Νκρούμαχ στη Γκάνα, σπεύδοντας δίπλα στον Πατρίς Λουμούμπα στο Κονγκό, υποστηρίζοντας τον Σαμόρα Ματσέλ στη Μοζαμβίκη κ.ά.

Από τότε, έχουν βέβαια περάσει περί τα 50 χρόνια, με τη Σοβιετική Ένωση εν τω μεταξύ να καταρρέει και να «αποσύρεται» από την αφρικανική ήπειρο (τη δεκαετία του 1990) προτού αρχίσει να επιστρέφει εκεί δυναμικά ως Ρωσία του Πούτιν «κομίζοντας»:

• όπλα (η Αφρική πλέον εισάγει σχεδόν το 50% των οπλικών της συστημάτων από τη Ρωσία, σύμφωνα με τα στοιχεία του SIPRI, με τη Μόσχα να εξάγει σε τουλάχιστον 21 αφρικανικές χώρες)
• σιτηρά
• ενέργεια
• λιπάσματα
• πυρηνική τεχνογνωσία (δια της Rosatom)
• εγκαταστάσεις εξόρυξης μετάλλων και διαμαντιών (Rusal, Alrosa κ.ά.)
• πετρελαϊκές υποδομές (Lukoil, Rosneft κ.ά.)
• και μισθοφόρους (της ομάδας Wagner σε περιοχές όπως είναι το Μάλι από όπου αποχώρησαν πρόσφατα οι γαλλικές δυνάμεις, το Σουδάν και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία)

Πλέον, έν έτει 2022, μέσα σε ένα μετα-πανδημικό περιβάλλον κλιματικής κρίσης και ραγδαία οξυνόμενων ανταγωνισμών (λόγω του Ουκρανικού), Ρωσία και Δύση κοιτούν πάλι προς την πλευρά της Αφρικής, ενώ η τελευταία βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρά προβλήματα (βλ. λειψυδρία) και ελλείψεις σε τρόφιμα.

Ειδικά το θέμα των τροφίμων, βρίσκεται εκ των πραγμάτων πολύ ψηλά στην ατζέντα των αφρικανικών ηγεσιών στην παρούσα φάση. Και δικαίως, καθώς καταλήγει να είναι ζήτημα… επιβίωσης για δεκάδες εκατομμύρια πολίτες της αφρικανικής ηπείρου. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, λέγεται μάλιστα πως η Μόσχα στην πραγματικότητα «αναγκάστηκε» την περασμένη εβδομάδα να υπογράψει στην Κωνσταντινούπολη τη συμφωνία για την αποκατάσταση των εξαγωγών ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας, λόγω των πιέσεων που είχε δεχθεί νωρίτερα από αφρικανικές και μεσανατολικές ηγεσίες.

Διοργανώνοντας… αντίπαλες Συνόδους Κορυφής 

Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον διογκούμενων αναγκών, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν πρόσφατα και ένα πακέτο βοήθειας ύψους 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το Κέρας της Αφρικής (Αιθιοπία, Κένυα, Σομαλία), ενώ η διοίκηση Μπάιντεν έχει κάνει γνωστό πως σχεδιάζει και τη διεξαγωγή μιας Συνόδου Κορυφής ΗΠΑ – Αφρικής στην Ουάσιγκτον τον ερχόμενο Δεκέμβριο (2022). Για την ιστορία, η τελευταία φορά που είχε γίνει πραγματοποιηθεί μια τέτοια Σύνοδος ήταν το 2014, επί Ομπάμα.

Τους προσεχείς μήνες ωστόσο, μέσα στο 2023, θέλει και η Μόσχα κατά «σύμπτωση» να κάνει πράξη τη δεύτερη Σύνοδο Κορυφής Ρωσίας – Αφρικής (η πρώτη είχε λάβει χώρα στο Σότσι τον Οκτώβριο του 2019)…