Γράφει ο Σάιμον Νίξον*

Καλή τύχη στον Σεμπαστιάν Λεκορνί, τον πέμπτο πρωθυπουργό της Γαλλίας μέσα σε δύο χρόνια και τον έβδομο της προεδρίας του Εμανουέλ Μακρόν. Θα τη χρειαστεί, αν θέλει να αντέξει περισσότερο από τους άμεσους προκατόχους του, τον Φρανσουά Μπαϊρού, που έμεινε εννέα μήνες, και τον Μισέλ Μπαρνιέ, που άντεξε μόλις τρεις. Και οι δύο «έπεσαν» στην προσπάθειά τους να παρουσιάσουν έναν προϋπολογισμό που θα περιόριζε το υψηλό δημόσιο χρέος και έλλειμμα της Γαλλίας. Τώρα, το δηλητηριώδες αυτό ποτήρι περνάει στον 39χρονο τέως υπουργό Aμυνας, με τις πιθανότητες να είναι εις βάρος του. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης δηλώνουν ότι θέλουν βουλευτικές εκλογές, αλλά το έπαθλο που πραγματικά επιδιώκουν είναι η «κεφαλή» του Μακρόν.

Υπάρχει αύριο;

Είτε το πετύχουν προκαλώντας την πρόωρη παραίτησή του είτε χρειαστεί να περιμένουν έως τη λήξη της προεδρικής του θητείας το 2027, όπως έχει ορκιστεί, είναι δύσκολο να αντικρούσει κανείς το καυστικό σχόλιο της Μαρίν Λεπέν ότι ο Λεκορνί είναι η τελευταία ζαριά του μακρονισμού. Ο πολιτικός τολμητίας που διέλυσε το γαλλικό πολιτικό σύστημα το 2017, αυτοπροβαλλόμενος ως ο άνθρωπος που μπορούσε να νικήσει την Ακροδεξιά και να διασφαλίσει τη θέση της Γαλλίας στο φιλελεύθερο, φιλοευρωπαϊκό ρεύμα, έχει σήμερα ποσοστό αποδοχής μόλις 15%, ενώ η Εθνική Συσπείρωση της Λεπέν προηγείται στις δημοσκοπήσεις με 31%. Ο ίδιος ο Μακρόν έχει σε μεγάλο βαθμό απογυμνωθεί από επιρροή στα εσωτερικά ζητήματα, γεγονός που εγείρει το ερώτημα αν ο μακρονισμός, ως πολιτικό εγχείρημα, μπορεί να επιβιώσει πέρα από τον δημιουργό του.

Οι πρώτοι οιωνοί

Τα σημάδια δεν είναι ενθαρρυντικά. Σε πολλά σημεία η σημερινή κρίση αποτελεί ετυμηγορία για το ίδιο το στυλ διακυβέρνησης του Μακρόν. Οπως συχνά συμβαίνει στην πολιτική, οι σπόροι της μελλοντικής αποτυχίας του ήταν ήδη ορατοί από τη στιγμή της δημιουργίας του. Πρωτοσυνάντησα τον μέλλοντα τότε πρόεδρο ως έναν 34χρονο αναπληρωτή διευθυντή του γραφείου του προέδρου Φρανσουά Ολάντ, με εντυπωσιακή αυτοπεποίθηση, ο οποίος ασκούσε έντονη κριτική στις οικονομικές πολιτικές του προϊσταμένου του.

Αυτή η βεβαιότητα ότι διέθετε όλες τις απαντήσεις τον οδήγησε στο Ελιζέ μέσα σε μόλις τρία χρόνια. Ομως, τον έκανε και απρόθυμο. Αντί να χτίσει μια ευρεία πολιτική βάση που θα περιόριζε τη δική του απόλυτη εξουσία, εμπιστεύθηκε υπερβολικά τις προσωπικές του ικανότητες πειθούς. Αυτό τροφοδότησε τη φήμη του αλαζόνα και οδήγησε σε πολιτικά σφάλματα, με πιο χαρακτηριστική την απόφασή του να προκηρύξει αιφνίδιες βουλευτικές εκλογές το 2024, που άφησαν το πολιτικό Κέντρο σε σύγχυση.

Η σημερινή κρίση αντανακλά επίσης την αποτυχία της οικονομικής στρατηγικής του Μακρόν. Το στοίχημά του ήταν ότι με έναν συνδυασμό φορολογικών ελαφρύνσεων και φιλοεπιχειρηματικών μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να επιτύχει επαρκή ανάπτυξη ώστε να θέσει τα δημόσια οικονομικά της Γαλλίας υπό έλεγχο, χωρίς την ανάγκη περικοπών στις δαπάνες. Για ένα διάστημα φαινόταν ότι ίσως να τα κατάφερνε.

Στην πρώτη του θητεία μπόρεσε να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και στο συνταξιοδοτικό σύστημα, τις οποίες οι προκάτοχοί του δεν είχαν καταφέρει, ενώ παράλληλα οι ξένες επενδύσεις εισέρρεαν. Ωστόσο, η ανάπτυξη δεν ήταν αρκετά γρήγορη ώστε να ξεπεράσει την αυξανόμενη δημόσια δαπάνη. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Γαλλία σήμερα έχει έλλειμμα 5,4% του ΑΕΠ και χρέος 113% του ΑΕΠ, το οποίο, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, θα φτάσει στο 122% του ΑΕΠ έως το 2030.

Αυτό που καθιστά την κρίση τόσο ανησυχητική είναι ότι οι προσαρμογές που απαιτούνται για την επίλυση της δημοσιονομικής διαμάχης είναι σχετικά μικρές – τουλάχιστον σε σύγκριση με την τεράστια προσπάθεια που χρειάστηκε να καταβάλει η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της δικής της κρίσης χρέους. To προσχέδιο προϋπολογισμού του Μπαϊρού προέβλεπε αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών ύψους 44 δισ. ευρώ, δηλαδή μόλις 0,8% του ΑΕΠ, και θα μείωνε το έλλειμμα στο 4,6%.

Οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα είχε αποδεχθεί έναν στόχο μείωσης του ελλείμματος στο 5% του ΑΕΠ, επιτρέποντας στην κυβέρνηση να βρει περικοπές ύψους μόλις 22 δισ. ευρώ. Ωστόσο, η συζήτηση έχει πολωθεί σε τέτοιο βαθμό –με την Αριστερά να επιμένει στην κάλυψη του κενού μέσω φόρων στον πλούτο και τη Δεξιά να ζητεί περικοπές στις δημόσιες δαπάνες–, ώστε να φαίνεται πως δεν υπάρχει διάθεση για συμβιβασμό.

Προς το παρόν η κρίση παραμένει πολιτική και όχι χρηματοπιστωτική. Παρότι οι αποδόσεις των γαλλικών κρατικών ομολόγων έχουν αυξηθεί σε σχέση με τα γερμανικά, η διαφορά παραμένει μικρή συγκριτικά με εκείνες που είχαν καταγραφεί κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ. Μάλιστα, την περασμένη εβδομάδα οι αποδόσεις υποχώρησαν, καθώς οι αγορές προσαρμόστηκαν στις προσδοκίες για χαμηλότερα επιτόκια στις ΗΠΑ.

Αυτό που θα μπορούσε να μετατρέψει την πολιτική κρίση σε ευρύτερη κρίση είναι εάν το κατακερματισμένο πολιτικό σύστημα αποδειχθεί ανίκανο να ελέγξει τον προϋπολογισμό. Και αυτό, βεβαίως, είναι πιθανό. Ορισμένοι βλέπουν παραλληλισμούς ανάμεσα στη σημερινή πολιτική αστάθεια και την κατάρρευση της Τέταρτης Δημοκρατίας το 1958 – μόνο που αυτή τη φορά δεν υπάρχει ένας Σαρλ ντε Γκωλ για να θεσπίσει ένα νέο σύνταγμα.

Ευρωπαϊκά διλήμματα

Ωστόσο, η Γαλλία δεν είναι η μόνη που αντιμετωπίζει τέτοιες προκλήσεις. Σε ολόκληρη την Ευρώπη τα κόμματα του πολιτικού Κέντρου δυσκολεύονται να συγκρατήσουν τις κοινωνικές δαπάνες, εν μέσω αυξανόμενων χρεών και της ανάγκης για μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες. Στη Βρετανία, η κυβέρνηση των Εργατικών αντιμετωπίζει αντίστοιχες δυσκολίες, παρά την τεράστια κοινοβουλευτική της πλειοψηφία, στην προσπάθεια να θέσει το χρέος υπό έλεγχο, και υπολείπεται στις δημοσκοπήσεις έναντι του δεξιού λαϊκιστικού κόμματος Reform. Στη Γερμανία, ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς ήδη αγωνίζεται να κρατήσει ενωμένο τον κυβερνητικό του συνασπισμό, μόλις τρεις μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας, ενώ η ακροδεξιά AfD προηγείται στις δημοσκοπήσεις.

Ο κίνδυνος είναι ότι, αν καταρρεύσει ο μακρονισμός στη Γαλλία, μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης μπορεί σύντομα να ακολουθήσει.

*Ο κ. Σάιμον Νίξον είναι ανεξάρτητος σχολιαστής και εκδότης του ενημερωτικού δελτίου Wealth of Nations στο Substook.