Αλεξία Καλαϊτζή

Eως και το 1 τρισ. ευρώ μπορεί να φτάσει το οικονομικό κόστος της διαφθοράς παγκοσμίως, τόνισε ο πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας, Φρανσουά Βαλεριάν, ο οποίος βρέθηκε στην Αθήνα για την Περιφερειακή Συνάντηση Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας, όπου συγκεντρώθηκαν εκπρόσωποι των εθνικών παραρτημάτων 37 χωρών.

Στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ» μίλησε για τη στασιμότητα που παρατηρείται στην Ευρώπη στον αγώνα κατά της διαφθοράς, τις επιδόσεις της Ελλάδας αλλά και το σχέδιο δράσης της παγκόσμιας μη κυβερνητικής οργάνωσης.

«Σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης οι κυβερνήσεις ήταν πολύ αποτελεσματικές στο να θεσπίζουν νόμους και να δημιουργούν θεσμούς. Τώρα όμως ζητάμε οι νόμοι να εφαρμόζονται και οι θεσμοί να είναι πραγματικά ανεξάρτητοι και να διαθέτουν επαρκείς πόρους για να επιτελέσουν το έργο τους. Αυτή είναι η πρόκληση σήμερα, σε όλες τις χώρες, σε διαφορετικό βαθμό σε καθεμία», υπογράμμισε ο κ. Βαλεριάν.

Στάσιμη η Ελλάδα

Το σκορ της Ελλάδας στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς, δείκτη που έχει εισαγάγει η Διεθνής Διαφάνεια, έπεσε το 2022 από το 52 στο 49 και έκτοτε (2023, 2024) παραμένει σταθερό. «Δεν είναι καλή επίδοση όταν οι χώρες επιδεικνύουν μια στασιμότητα στο σκορ τους. Σημαίνει πως οι διεθνείς παρατηρητές μας δεν διαπίστωσαν μια ξεκάθαρη εφαρμογή της νομοθεσίας. Η διάγνωσή τους (σ.σ.: για την Ελλάδα) είναι ότι χρειάζεται βελτίωση, δηλαδή καλύτερη εφαρμογή των νόμων». Οπως επισήμανε, καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να επιτύχει τη βελτίωση αυτή μόνη της αλλά μόνο σε συνεργασία με φορείς της κοινωνίας των πολιτών και τους ίδιους τους πολίτες. «Χρειάζεται το κοινό να ενημερώνει για περιστάσεις διαφθοράς αλλά και να προτείνει το τι μπορεί να βελτιωθεί», επισήμανε.

Ο ίδιος στάθηκε στη λειτουργία των Ανεξάρτητων Αρχών, λέγοντας πως αυτές πρέπει και να είναι ανεξάρτητες αλλά και να διαθέτουν τους κατάλληλους πόρους και τη στελέχωση ώστε να είναι αποτελεσματικές. Ενδεικτικά, αναφέρθηκε στη δημιουργία μιας πλατφόρμας όπου οι λομπίστες οφείλουν να εγγράφονται και στη δημιουργία της οποίας συνέβαλε η Διεθνής Διαφάνεια. «Είναι μια πολύ θετική πρωτοβουλία. Τώρα όμως θα θέλαμε να δούμε αυτή την πλατφόρμα να λειτουργεί στην πράξη. Αυτό είναι ένα παράδειγμα που δείχνει πόσο σημαντικό είναι οι φορείς καταπολέμησης της διαφθοράς να είναι ταυτόχρονα ανεξάρτητοι και επαρκώς στελεχωμένοι. Γιατί αν έχεις ανεξαρτησία χωρίς πόρους, είναι άχρηστη· κι αν έχεις πόρους δίχως ανεξαρτησία, είναι επίσης άχρηστοι. Πρέπει να υπάρχουν και τα δύο».

Τα κρυπτονομίσματα είναι οι νέες offshore

Ερωτηθείς για το κόστος των σκανδάλων διαφθοράς, όπως αυτό του ΟΠΕΚΕΠΕ που αποκαλύφθηκε στη χώρα μας, υπογράμμισε πως αυτό είναι διττό: κοινωνικό και οικονομικό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Δ.Δ., το κόστος της διαφθοράς έχει εκτιναχθεί. «Πλέον υπάρχει μια παγκόσμια οικονομία της διαφθοράς, με τεράστια χρηματικά ποσά να εγκαταλείπουν τις χώρες, να διασχίζουν σύνορα και να επενδύονται αλλού. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, περίπου 1 τρισεκατομμύριο ευρώ κάθε χρόνο φεύγει από τις χώρες και επενδύεται σε ακίνητα ή στις κεφαλαιαγορές ορισμένων κρατών – στη Γαλλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ελβετία, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Γερμανία. Και αυτά τα χρήματα λείπουν από εκεί όπου είναι πραγματικά αναγκαία – από τις υποδομές, την εκπαίδευση, την υγεία και τα πανεπιστήμια». Οπως περιέγραψε, τα χρήματα αυτά καταλήγουν σε offshore, ή υπό τη μορφή κρυπτονομισμάτων, «τις καινούργιες offshore», που είναι πιο αποτελεσματικές και γρηγορότερες απ’ ό,τι ήταν τα απομακρυσμένα νησιά.

Παρατήρησε ακόμα όμως πως εξίσου σημαντικό είναι και το κοινωνικό κόστος της διαφθοράς. «Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι, σε πολλές χώρες, πληρώνουμε ένα τεράστιο τίμημα επειδή οι άνθρωποι έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς», υπογράμμισε ο κ. Βαλεριάν.

Εμπόδια 

Στην προσπάθειά της να αντιστρέψει την κατάσταση αυτή, η Διεθνής Διαφάνεια κινείται σε δύο πυλώνες: στην καταπολέμηση της συγκέντρωσης εξουσίας και της μυστικότητας. Προσπαθεί, δηλαδή, αφενός να ενδυναμώσει την κοινωνία των πολιτών της κάθε χώρας και τον Τύπο, και αφετέρου να ενισχύσει την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, τους whistleblowers, οι οποίοι -όπως τόνισε- εξαιτίας καθυστερήσεων στην εφαρμογή των νόμων δεν χαίρουν της προστασίας που θα έπρεπε να έχουν. «Δεν διασφαλίζεται πάντα η ιδιωτικότητά τους, με αποτέλεσμα πολύ συχνά να συκοφαντούνται, να προσβάλλονται και να παρενοχλούνται».

Στο παραπάνω σχέδιο δράσης, ο ίδιος διακρίνει αρκετά εμπόδια, ωστόσο η μεγαλύτερη ανησυχία του είναι η άνοδος του αυταρχισμού. «Με προβληματίζει ιδιαίτερα η αυξανόμενη ρητορική που προσπαθεί να πείσει τους πολίτες ότι η συγκεντρωτική, αυταρχική εξουσία είναι πιο αποτελεσματική. Είναι ένα ισχυρό αφήγημα -το ακούμε σε ολόκληρη την Ευρώπη- και προωθείται όχι μόνο από το καθεστώς Πούτιν, αλλά και από άλλους. Είναι επικίνδυνο, γιατί η Ιστορία έχει δείξει ότι τα αυταρχικά πειράματα καταλήγουν πάντα άσχημα. Η πρόκληση είναι να πείσουμε τους πολίτες ότι αυτές οι μορφές εξουσίας τελικά αποτυγχάνουν, και δεν είναι προς το συμφέρον τους».