Η αιματηρή συμπλοκή στα Βορίζια Ηρακλείου δεν έχει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της κρητικής βεντέτας. Στο παραπάνω συμφωνούν μεγαλύτεροι σε ηλικία κάτοικοι των χωριών στους πρόποδες του Ψηλορείτη, δικηγόροι στις μεγάλες πόλεις της Κρήτης και πολιτικοί παράγοντες του νησιού, που μίλησαν στην «Κ» τα τελευταία 24ωρα.

Στο χωριό Βορίζια το πρωί του περασμένου Σαββάτου έγινε συμπλοκή με καλάσνικοφ μεταξύ των μελών δύο οικογενειών, που μάχονται για τα κτήματα και την επιβολή ισχύος. Επειτα από χρόνια αντιπαλότητας, είχε δημιουργηθεί ένα νοητό σύνορο στο χωριό – τα σπίτια της μιας οικογένειας είναι στην κάτω πλευρά και της δεύτερης στην απέναντι. Οταν ένα σπίτι χτίστηκε στην «αυλή» των άλλων, μια βόμβα συντάραξε τα θεμέλιά του. Λίγες ώρες αργότερα ξέσπασε ένοπλη σύρραξη, με τυφλές βολές έξω στον δρόμο, που άφησαν πίσω δύο νεκρούς –έναν σε κάθε πλευρά–, τέσσερις τραυματίες και τρεις φυγάδες έως αργά χθες στα γύρω βουνά και στις στάνες.

«Στην υπόθεση δεν υπάρχουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής κρητικής βεντέτας. Πρόκειται για περιστατικό συγκρουσιακής βίας, που κλιμακώθηκε λόγω της εύκολης πρόσβασης των εμπλεκομένων σε βαρύ οπλισμό», λέει στην «Κ» ο Γιώργος Παπακωνσταντής, πρώην ανώτερος αξιωματικός της Αστυνομίας και διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου. Ο ίδιος κατάγεται από τον Μυλοπόταμο της Κρήτης κι έχει μελετήσει τους δυσνόητους για τον αμύητο κανόνες του αίματος σε ορισμένα από τα ορεινά χωριά του νησιού. «Στη βεντέτα κυριαρχούσε ο λεγόμενος κώδικας τιμής, γινόταν επίκληση σε μια αξιακή κλίμακα, κι επίσης η βεντέτα λειτουργούσε ως υποκατάστατο της απόδοσης δικαιοσύνης. Αυτά τα στοιχεία δεν φαίνεται να υπάρχουν στη σημερινή υπόθεση», εξήγησε ο δρ Παπακωνσταντής.

Χθες το μεσημέρι, το μισό χωριό των Βοριζίων συνόδευσε με σπαρακτικό τρόπο την πομπή της κηδείας του 39χρονου που σκοτώθηκε στη συμπλοκή – το δεύτερο θύμα, μια 56χρονη γυναίκα, πρόκειται να κηδευτεί στα Χανιά. Την ώρα της κηδείας, πολλά σπίτια παρέμειναν κλειστά και άλλα είχαν αδειάσει από ανθρώπους. Η πομπή των μαυροφορεμένων διέσχισε τα Βορίζια μέχρι το ύψωμα όπου βρίσκονται η εκκλησία και το μικρό νεκροταφείο. Υπήρχε μια απόκοσμη ησυχία, έτσι που οι σπαραγμοί της συζύγου και της αδελφής του νεκρού να φτάνουν καθαρά στην αντικρινή πλαγιά όπου ήταν στημένα τα τηλεοπτικά συνεργεία.

Αρκετά χιλιόμετρα μακριά, στην Αθήνα, ο καθηγητής Εγκληματολογίας και πρώην υπουργός Γιάννης Πανούσης συμφώνησε ότι πίσω από το σημερινό δράμα δεν διακρίνονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της κρητικής βεντέτας. «Στον νόμο της βεντέτας υπήρχε η συνθήκη “οφθαλμός αντί οφθαλμού”, όμως εδώ έχουμε ασυμμετρία – είναι η βόμβα στο σπίτι με υλικές ζημιές και οι νεκροί με πολεμικά όπλα», σχολίασε. «Η βεντέτα είχε στοιχεία μονομαχίας κι επίσης είχε ένοχο – δεν ήταν τυφλές ριπές από τη μία πλευρά του χωριού στην απέναντι. Τέλος, πριν από τη βεντέτα γινόταν ενός είδους “διάσκεψη” ώστε να αποφασιστεί η τύχη εκείνου που έπρεπε να πληρώσει – η απάντηση δεν ήταν άμεση, ούτε τυφλή».

Μέλη της μιας από τις αντίπαλες οικογένειες στα Βορίζια βρίσκονται στη φυλακή για υποθέσεις ζωοκλοπών. Παλιότερα άλλοι είχαν κατηγορηθεί για φυτείες κάνναβης και καβγάδες. Στο χωριό υπάρχουν καλά σπίτια και από το καφενείο έως κάτω στα «υπόστεγα» –όπως λένε εδώ πάνω τις στάνες– κυκλοφορούν καινούργια αγροτικά αυτοκίνητα με αλλαγμένες ζάντες. Στην ίδια ιστορία υπάρχουν πρόσωπα ακατέργαστα και λούμπεν.

«Τίποτα να χάσουν»

Νομικοί στην Κρήτη που έχουν χειριστεί στο παρελθόν υποθέσεις βεντέτας, ζήτησαν να μιλήσουν ανωνύμως. «Οι κοινωνίες δεν είναι κλειστές – οι άνθρωποι κατεβαίνουν στις πόλεις, ποστάρουν στο Διαδίκτυο. Ακόμη και παραδοσιακοί παραβατικοί, όμως, σημείωναν ότι κάποιες φορές σοκάρονται με την ευκολία που άνθρωποι σε συγκεκριμένα χωριά πιάνουν το όπλο. Μοιάζει σαν να μην έχουν τίποτα να χάσουν», είπαν στην «Κ». «Αν δεχτούμε ότι τη βεντέτα πυροδοτεί κάποιος κώδικας τιμής, εδώ οι λόγοι τιμής εκλείπουν».

Εκτός από την 56χρονη γυναίκα που σκοτώθηκε το Σάββατο στη συμπλοκή στα Βορίζια, περιλαμβάνονται άλλες δύο γυναίκες μεταξύ των τραυματιών – κατά τα φαινόμενα από τυφλές βολές. Για τους ερευνητές της Αστυνομίας και όσους μελετούν τους άγραφους κανόνες στα ορεινά χωριά της Κρήτης, η παραπάνω λεπτομέρεια δεν είναι απλώς μια υπηρεσιακή αναφορά στα διωκτικά έγγραφα της υπόθεσης. Και αυτό διότι οι γυναίκες παραδοσιακά έμεναν εκτός της βεντέτας.

Στην περίπτωση των Βοριζίων, πάντως, αξιολογούνται μαρτυρίες για τη στάση γυναικών πριν και μετά τα αιματηρά γεγονότα. Το πρώτο βράδυ μετά τη συμπλοκή, λίγες ώρες αφότου οι σοροί των δύο θυμάτων είχαν μεταφερθεί στα νοσοκομεία του Ηρακλείου, γυναίκες φέρεται να αναρωτιούνταν στρεφόμενες προς τους άνδρες που κάθονταν μαυροφορεμένοι και βουβοί στο προαύλιο, γιατί δεν ανέβαιναν ξανά στο χωριό.

Παλαιότερη υπόθεση

Σε παλαιότερη υπόθεση βεντέτας, ένα χωριό στα ορεινά των Χανίων είχε χωριστεί στη μέση. Δύο νεαρά αδέλφια κατηγορήθηκαν ότι σκότωσαν τον δολοφόνο του πατέρα τους. Συνελήφθησαν και στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο που ακολούθησε, κρίθηκαν αθώοι. Η απόφαση ελήφθη με πλειοψηφία 4-3. Οι τέσσερις ψήφοι ήταν των ενόρκων, οι οποίοι ήταν κομματικά στελέχη και παράγοντες της περιοχής. Υπήρξε μαρτυρία ότι η μάνα των δύο αγοριών τα είχε ορκίσει στο μνήμα του πατέρα τους να πάρουν εκδίκηση, κάτι που οι ίδιοι αρνήθηκαν στο δικαστήριο.

Τα δύο παιδιά, νεαροί άνδρες πλέον, συναντήθηκαν λίγα χρόνια αργότερα σε άλλο δικαστήριο με πρόσωπο που μίλησε στην «Κ». Ο τελευταίος θυμήθηκε την ιστορία της παλαιότερης βεντέτας στα Χανιά και παρατήρησε ότι δεν μαθεύτηκε ποτέ ποιοι είχαν πυροβολήσει τον δολοφόνο του πατέρα τους. Για να ρωτήσουν εκείνοι: «Εχεις καμία αμφιβολία;».