Ουραγός στην διαχείριση αποβλήτων είναι η Κύπρος σύμφωνα με ειδική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία επισημαίνει ότι υπάρχει κίνδυνος να μην επιτευχθούν οι στόχοι για το 2025, όσον αφορά την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση για τα αστικά απόβλητα και όλα τα απόβλητα συσκευασίας. Ανησυχητική είναι επίσης η ελλιπείς επίτευξη του στόχου της μείωσης της υγειονομικής ταφής αστικών αποβλήτων μέχρι το 2035.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, το 2020 το ποσοστό ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων στην Κύπρο βρισκόταν στο 16,8%, ενώ ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2025 είναι τουλάχιστον 55%. Επιπρόσθετα, το ποσοστό ανακύκλωσης απορριμμάτων συσκευασίας ανέρχεται στο 59.9% σε σχέση με τον στόχο του 65% για το 2025. Χαρακτηριστικό είναι και το ποσοστό της υγειονομικής ταφής αποβλήτων το οποίο αγγίζει το 67%, με τον στόχο της Ε.Ε. για το 2035 να είναι μικρότερο του 10%.

Προκλήσεις και ευκαιρίες

Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες που καταγράφονται στην έκθεση για την Κύπρο είναι οι εξής:

• Ισχυρή εξάρτηση από την υγειονομική ταφή. Με την επιβολή φόρου υγειονομικής ταφής μπορεί να αυξηθεί το ποσοστό των αποβλήτων που προορίζονται για ανακύκλωση.
• Ανεπαρκής αριθμός υποδομών και συστημάτων για την χωριστή συλλογή και επεξεργασία βιολογικών αποβλήτων. Η καθιέρωση ενός ειδικά σχεδιασμένου συστήματος διαχείρισης ποιότητας θα μπορούσε να βελτιώσει την ποιότητα των προϊόντων λιπασματοποίησης.
• Ζητήματα αναφορικά με την ποιότητα των δεδομένων, τα οποία αφορούν την παραγωγή απορριμμάτων συσκευασίας. Τα ζητήματα αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην υπερεκτίμηση των ποσοστών ανακύκλωσης απορριμμάτων συσκευασίας και να επηρεάσουν τις διευρυμένες ευθύνες των παραγωγών.

Κύριες συστάσεις

Μεταξύ των εισηγήσεων που καταγράφονται για την Κύπρο περιλαμβάνονται:

• Επέκταση της χωριστής συλλογής αποβλήτων στην πηγή σε όλα τα τμήματα του πληθυσμού και βελτίωση της ευαισθητοποίησης των πολιτών ως προς τον διαχωρισμό των αποβλήτων και την πρόληψη της δημιουργίας τους. Υλοποίηση οικονομικών μέτρων, όπως καθιέρωση συστημάτων πληρωμής κατά την απόρριψη και θέσπιση φόρου υγειονομικής ταφής για την παροχή κινήτρων με στόχο τη χωριστή συλλογή στην πηγή και την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων που αποτίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής.
• Περαιτέρω ανάπτυξη των υποδομών επεξεργασίας αποβλήτων που σχετίζονται με τις υψηλότερες βαθμίδες της ιεράρχησης των αποβλήτων, ειδικότερα της αυξημένης ικανότητας επεξεργασίας βιολογικών αποβλήτων και υποστήριξης της οικιακής λιπασματοποίησης, και καθιέρωση εθνικών προτύπων ποιότητας για την παραγωγή προϊόντων λιπασματοποίησης/ζύμωσης από βιολογικά απόβλητα.
• Βελτίωση του συστήματος διαχείρισης δεδομένων, ώστε να περιλαμβάνει επαληθεύσιμα σύνολα δεδομένων που χαρακτηρίζονται από συνοχή, ειδικά για τα απορρίμματα συσκευασιών.
• Υποστήριξη της προετοιμασίας για την επαναχρησιμοποίηση αστικών αποβλήτων και για την καθιέρωση συστημάτων επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών.

Παραδείγματα ορθής πρακτικής από την Κύπρο:

• Εθνικό σχέδιο για την προώθηση της χρήσης προϊόντων λιπασματοποίησης από βιολογικά απόβλητα. Το πρόγραμμα οικονομικής ενίσχυσης αγροτών (1600 ευρώ ανά εκτάριο για σιτηρά και 1200 ευρώ εκτάριο για άλλες καλλιέργειες) για τη χρήση στις εκτάσεις τους συγκεκριμένης ελάχιστης ποσότητας προϊόντων λιπασματοποίησης που προέρχονται από βιολογικά απόβλητα. Δυνητικοί δικαιούχοι είναι όλοι οι ιδιοκτήτες γεωργικών εκμεταλλεύσεων άνω των 0,3 εκταρίων. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδίου της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής για την περίοδο 2023-2027.
• Το Πρόγραμμα μείωσης των αποβλήτων της τουριστικής βιομηχανίας. Το πρόγραμμα μείωσης δημοτικών στερεών αποβλήτων για παραλιακές ξενοδοχειακές και συναφείς τουριστικές υποδομές σε Λεμεσό και Πάφο το οποίο απευθύνεται σε τοπικές αρχές και δημιουργεί ένα σύστημα διαχωρισμού των αποβλήτων στην πηγή, και χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων και οργανικών αποβλήτων.

Κίνδυνος και για άλλα κράτη - Ποια βρίσκονται σε καλό δρόμο 

Δεκαοκτώ κράτη μέλη κινδυνεύουν να μην επιτύχουν έναν ή κανέναν από τους δύο στόχους για το 2025. Η Εσθονία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Λετονία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Σουηδία κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο για τα αστικά απόβλητα. Η Βουλγαρία, η Κροατία, η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία κινδυνεύουν να μην επιτύχουν κανέναν από τους δύο στόχους, τόσο για τα αστικά απόβλητα όσο και για τα συνολικά απορρίμματα συσκευασίας για το 2025.

Ακόμα, συνολικά 13 κράτη μέλη εξακολουθούν να απέχουν πολύ από τον στόχο της υγειονομικής ταφής του 10 % κατ’ ανώτατο όριο των αστικών αποβλήτων ο οποίος πρέπει να επιτευχθεί έως το 2035: Βουλγαρία, Ελλάδα, Ισπανία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία και Τσεχία.

Από την άλλη, εννέα κράτη μέλη βρίσκονται σε καλό δρόμο για την επίτευξη των στόχων για το 2025: Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες και Σλοβενία.

Σημειώνεται ότι οι στόχοι για το 2025 αφορούν την επίτευξη 55% στην ανακύκλωση και προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση των αστικών αποβλήτων, 65% στην ανακύκλωση για το σύνολο των αποβλήτων συσκευασίας, και στόχους ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας ανά υλικό (75% για το χαρτί και το χαρτόνι, 70% για το γυαλί, 70% για τις συσκευασίες σιδηρούχων μετάλλων, 50% για το αλουμίνιο, 50% για το πλαστικό και 25% για το ξύλο). Όσον αφορά τη μείωση της υγειονομικής ταφής των αστικών αποβλήτων, ο συμφωνημένος στόχος είναι για μείωση σε λιγότερο από 10% έως το 2035.